Henryk Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski” - charakterystyka Azji Mellechowicza

Azja Mellechowicz to postać tajemnicza, Tatar służący w polskim wojsku, podwładny pułkownika Michała Wołodyjowskiego. W powieści pojawia się po raz pierwszy, kiedy z oddziałem tatarskim przybywa po Basię Wołodyjowską, by ją zawieźć do Chreptiowa, stanicy na Ukrainie, którą zarządza Wołodyjowski. Mellechowicz twierdzi, że wywodzi się z Tatarów zamieszkujących Litwę, ale nikt go tam nie pamięta. W czasie pierwszego spotkania z nim, pan Zagłoba zauważa, iż Mellechowicz „patrzy jakby wilkiem”, staremu szlachcicowi Azja przypomina nieco Bohuna, czyli kozackiego watażkę z „Ogniem i mieczem”, pierwszej części trylogii. Wołodyjowski określa Azję „człekiem niepewnego pochodzenia”, co znaczy, że nie wiadomo, czy Mellechowicz wywodzi się ze szlacheckiego rodu.

Azja ma dwadzieścia kilka lat i już jest setnikiem, czyli dowodzi stuosobowym oddziałem. Sławę zyskał w czasie walk na Ukrainie, pod komendą hetmana Sobieskiego, który docenił jego waleczne czyny i powierzył mu zaszczytną funkcję. Azja ma ponurą, choć przystojną twarz, trzyma się na uboczu. Mellechowicz jest chrześcijaninem, w rozmowie z Zagłobą przyznaje, że przyjął chrzest. Nie chce powiedzieć, skąd dokładnie się wywodzi. Po sposobie wyrażania się i słownictwie Azji, Zagłoba odgaduje, że jest to człowiek szlachetnie urodzony i znający dobre maniery.

W czasie drogi do Chreptiowa Mellechowicz ma wypadek - spada z konia, rozcina sobie czoło i traci przytomność. Rannym Tatarem troskliwie opiekuje się Baśka. To ważny epizod - prawdopodobnie właśnie wtedy Azja zakochał się w młodej żonie pułkownika Wołodyjowskiego, co odegra pewną rolę w powieści.

Pewnego dnia podjazd konny, wysłany z Chreptiowa, chwyta Tatara. Znaleziono przy nim list od Kryczyńskiego, dowódcy tatarskiego, który zdradził Rzeczpospolitą do Mellechowicza. Wołodyjowski i reszta szlachty podejrzewają, że Azja jest na usługach zdrajcy. Ale Mellechowicz twierdzi, że wypełnia misję samego hetmana - ma przeciągnąć Kryczyńskiego i innych zdrajców z powrotem na stronę Polski.

Kiedy do Chreptiowa przybywa pan Nowowiejski, Azja zostaje zdemaskowany - okazuje się, że to dawny podwładny szlachcica, znaleziony jako mały chłopiec na stepie. Przez kilkanaście lat służył w domu Nowowiejskiego, a potem uciekł, kiedy zakochał się w jego córce Ewie, a ojciec odkrył ten związek. Azja Mellechowicz okazuje się synem Tuhaj beja, potężnego tatarskiego władcy. Azja nie zaprzecza i na dowód swojego pochodzenia pokazuje ryby, jakie ma narysowane na piersi za pomocą ciemnej farby. Kolejna tajemnica dziwnego Tatara zostaje odkryta, ale dla szlachty jest to kolejny dowód na to, że Azja wiernie służy Rzeczpospolitej - gdyby chciał, z takim nazwiskiem i sławą już dawno uciekłby do swoich braci. Towarzysze Wołodyjowskiego nie biorą pod uwagę słów Nowowiejskiego, który określa Azję jako człowieka zawziętego, okrutnego i fałszywego, który sprowadzi na wszystkich kłopoty.

Kolejne cechy Azji odkrywa jego rozmowa z Boguszem, szlachcicem, który z polecenia hetmana każe Tatarowi pertraktować ze zdrajcami Rzeczpospolitej. Okazuje się, że Azja to człowiek dumny, ambitny, pełen pychy, żądny władzy, urodzony przywódca. Wymyśla plan osiedlenia na wschodzie Rzeczpospolitej Tatarów, którym będzie przewodził, liczy że zgodzi się na to hetman Sobieski.

Kiedy nie dostaje zgody, doświadczony Sobieski świetnie zdaje sobie sprawę, że projekt oznacza tak naprawdę oderwanie tych ziem od Polski i oddanie ich pod panowanie Tatarów - Azja postanawia uprowadzić Baśkę, zemścić się na Nowowiejskich za wieloletnie upokorzenia i stanąć na czele Tatarów, zagrażających Rzeczpospolitej. Plan udaje się połowicznie - żona Wołodyjowskiego ucieka okaleczywszy dotkliwie Tatara. Nowowiejski ginie od noża Azji, Ewka zostaje sprzedana w jasyr. Ranny Azja ucieka ale dosięga go sprawiedliwość - łapie go młody Nowowiejski i wbija na pal. To koniec ambitnego, władczego, porywczego i zdradliwego Tatara.