Motyw wieży Babel w literaturze - Motyw wieży Babel w wierszu Barańczaka „Wypełnić czytelnym pismem”

Biblijny motyw wieży Babel symbolizuje brak możliwości bądź umiejętności komunikowania się. Starotestamentowy Bóg pomieszał języki ludzi, którzy pragnęli, z pychy, wybudować sięgającą do niebios wieżę. Motyw wieży Babel często występuje w europejskiej literaturze i sztuce. 

Stanisław Barańczak jest czołowym polskim poetą, eseistą i naukowcem. Urodził się w 1946 roku, a jego debiut miał miejsce w 1968 roku – w związku z wydarzeniami politycznymi, które miały miejsce w tym czasie. Działalność cenzury utrudniała wówczas poetycką, prozatorską i publicystyczną działalność, zmuszając artystów do publikowania w tzw. „drugim obiegu” wydawniczym.

W swojej twórczości, Barańczak przedstawia ustrój komunistyczny w krzywym zwierciadle. W wierszu „Wypełnić czytelnym pismem” poeta kpi z popularnego zjawiska zachęcania (bądź zmuszania) ludzi do wypełnienia formularzy. Człowiek, odpowiadając na serię pytań, które często ingerują w jego życie prywatne, poddaje się pewnej formie duchowego ekshibicjonizmu.

Barańczak uwrażliwia czytelnika na problem nowomowy. Komunistyczny żargon, wykorzystujący słowa w przeinaczonym znaczeniu, pełen nieprawdziwych – a wręcz z gruntu fałszywych – deklaracji władz, nierzadko był mylący dla zwykłych ludzi. Był to język, w którym w słowach, które każdorazowo wcześniej oznaczały prawdę (choćby właśnie słowo „prawda”), przekazywane były kłamstwa.

Obraz biblijnej wieży Babel komponuje się z obrazem komunistycznego społeczeństwa, w którym miał miejsce wyraźny podział na „nas” i „was”. „Oni” – tzn. aparat władzy, skomplikowany, niezrozumiały dla przeciętnego obywatela system prawny, pełen nieprzyjaznych urzędów.; „my” – czyli społeczeństwo, często przez władzę nękane i niemalże prześladowane, skłaniane do tego, by wierzyć w propagandę. Komunikacja pomiędzy tymi dwoma grupami społecznymi jest zaburzona, żeby nie powiedzieć – niemożliwa. Wzajemne zrozumienie się utrudnia fakt, że władza posługuje się specjalną odmianą języka, tzw. nowomową, pełną wyrazów nic nieznaczących dla społeczeństwa, dodatkowo – nieoznaczających tego, co naprawdę się za nimi kryje. Nierzadko miało w tym czasie miejsce zjawisko wykorzystywania popularnych, powszechnie rozumianych terminów i nadawanie im nowych znaczeń – zjawisko to miało na celu wytworzenie określonych postaw społecznych.