Poezja tyrtejskia - tyrteizm - charakterystyka

Poezja tyrtejska ( tyrteizm) to nurt w pisarstwie, który swoją nazwę zyskał od imienia sławnego poety greckiego, Tyrteusza.

Charakterystyczne dla utworów, dla których inspiracja stała się twórczość Tyrteusza, są poruszane w nich problemy patriotyczne albo też polityczne. Poeci często opisywali bitwy, wojny lub sytuacje, w których człowiek z dumnie podniesiona głową powinien stanąć do walki. Nawoływali do jawnej, otwartej obrony własnej ojczyzny, do odwagi i męstwa. Poezja tyrtejska przedstawia bohatera, który nie boi się śmierci, ponieważ oddanie życia za kraj to dla niego największy zaszczyt. Zgodnie z tradycją greckich utworów nurt ten miał zagrzewać do walki, zachęcać do powstania, ale także dodawać nadziei wątpiącym.

Tyrteizm stał się niezwykle popularny w okresie polskiego romantyzmu. Oznaczał on wówczas nie tylko specyficzny styl i tematykę utworów, ale także postawę życiową. Najbardziej widoczne przejawy tyrtezimu widać w twórczości Adama Mickiewicza. „Reduta Ordona” to wspaniały utwór, przedstawiający heroiczną walkę z Rosjanami i obronę Warszawy. Poeta ukazuje Ordona, tytułowego bohatera, który nie chce oddać wrogowi amunicji, dlatego też wysadza się wraz z nią powietrze.

Oddał swoje życie za ojczyznę, wolał sam się poświęcić niż pozwolić wrogowi na zajęcie i zniszczenie kraju. Także inny poeta tego okresu, Kornel Ujejski, tworzył w nurcie poezji tyrtejskiej. „Maraton” to historia dzielnych żołnierzy, którzy, mimo niewielkiej liczby zwyciężają ze Spartanami. Poeta pokazuje, że nawet przeciwności losu nie są w stanie zniszczyć prawdziwej potęgi. Walczący wierzyli w swoje szczęście i pokonali wroga. Tak też powinni postępować wszyscy, zwłaszcza Polacy, co w tak trudnych czasach było uzasadnione. Ujejski chciał, by Polska wyzwoliła się spod zaborów. Również w innym utworach pochodzących z tej epoki odnajdujemy nurt tyrtejski. W powieści poetyckiej Mickiewicza „ Konrad Wallenrod” poznajemy bohatera, który postanawia uratować ojczyznę nawet za cenę utraty dobrego imienia, miłości i życia. Natomiast w „ Kordianie” Juliusza Słowackiego główny bohater pragnie ocalić kraj i poświęcić mu własne życie.

Najwybitniejszym przejawem poezji tyrtejskiej w pozytywizmie jest wiersz Marii Konopnickiej pod tytułem „Rota”. To porywające wyznanie Polaków, w których imieniu przemawia poetka. Z przekonaniem stwierdza, że jej rodacy będą walczyć z wrogiem „ do ostatniej kropli krwi” i nigdy nie opuszczą swojej ziemi.

Także i w poezji współczesnej popularne są inspiracje tyrtejskie. Władysław Broniewski w wierszu „Bagnet na broń” namawia do walki i odwagi. Gdy wróg stanie w drzwiach nie wolno się lękać, trzeba walczyć do ostatnich sił. Poeta nazywa Polskę domem, który źli ludzie chcą zniszczyć, spalić. Ojczyznę należy bronić tak, jak swojego domu, nie poddawać się, choćby przyszło umrzeć.

Poezja tyrtejska powstawała głownie po to, by zagrzać naród do walki ale także dodać mu otuchy. Poeta wspierał ludzi poprzez swoją twórczość i dzięki niej udzielał ważnych wskazówek, jak odważny, prawdziwy patriota powinien postępować.