Twórczość Horacego - filozofia, motywy w „Pieśniach” Horacego. Opracowanie zagadnienia

„Pieśni” Horacego, inaczej nazywane „Odami”, stanowią jeden z najświetniejszych zabytków starorzymskiej liryki. Wiersze te, mające bardzo regularną budowę (stałe miejsce średniówki oraz jednakowa ilość zgłosek w jednym wersie), opiewają rozmaite tematy. Są wśród nich utwory sławiące dobrą zabawę, są takie, które zmuszają do refleksji nad życiem doczesnym, znajdziemy również wiersze autotematyczne, mówiące o roli pisarza w świecie, nie brakuje wśród nich również ód o tematyce erotycznej.

Czerpiąc ze wzorców zaproponowanych przez starożytnych Greków, Horacy hołdował filozofii stoickiej oraz epikurejskiej. Stoicyzm nakazywał zdystansowanie się do świata i prowadzenie życia z dala od namiętności, które mogłyby zachwiać równowagę wewnętrzną człowieka.

Według Horacego, człowiek powinien dążyć do harmonii w każdej dziedzinie swojego życia, a na miejscu złudnych namiętności postawić rozum, który jest podstawowym warunkiem cnoty, ta zaś nieodłączną towarzyszką szczęścia. Wzorcowym przykładem człowieka szczęśliwego był mędrzec, który wyzbył się wszelkich namiętności, żyje zgodnie z naturą, dzięki czemu jest wewnętrznie wolny.

Kolejną filozofią wyznawana przez Horacego był epikureizm. Dla przedstawiciela tego prądu myślowego najważniejszą wartość stanowił brak nieszczęść utożsamiany ze szczęściem. Szczęście natomiast można było osiągnąć poprzez oddanie się rozmaitym przyjemnościom. Jednak nie chodziło o rzucenie się w wir uciech doczesnych, ale o wcześniejsze rozważenie, czy dany czyn, choć może przyjemny, nie pociągnie za sobą zgubnych konsekwencji i czy w rezultacie suma cierpień nie przewyższy sumy przyjemnych doznań.

Horacy czerpał z obu tych filozofii głosząc zasadę złotego środka. Proponował umiarkowane korzystanie z przyjemności, troskę o własne szczęście, ale także o szczęście innych, a także doskonalenie się pod względem duchowym.

Szacunek, jakim obdarzył sztukę, widoczny jest w słynnym wierszu „Exegi monumentum”. Autor przedstawia tam sylwetkę poety, który wierzy, że jego spuścizna literacka przetrwa nawet po jego śmierci. „Pomnik trwalszy niż ze spiżu” ma symbolizować trwałość poezji w odróżnieniu od innych, materialnych dóbr doczesnych. Horacy wierzy więc w unieśmiertelniającą moc sztuki.

Inną odą przedstawiającą filozofię Horacego jest „Do Apollina”. Także sztuka jest tutaj postawiona na pierwszym miejscu. Podmiot liryczny gardzi ludźmi, którzy gonią za bogactwami i dobrami materialnymi. Poeta natomiast ma niewielkie potrzeby, prosi jedynie boga o obdarzenie go dobrym zdrowiem i natchnieniem poetyckim.

„Carpe diem”, kolejny utwór Horacego, już samym tytułem wskazuje podejmowaną filozofię. Epikureizm, bo o nim mowa, nakazuje cieszenie się dniem dzisiejszym, wykorzystywanie nadarzających się okazji i umiarkowane hołdowanie przyjemnościom. Te elementy odnaleźć możemy właśnie w tym i kilku innych wierszach poety.

Szczególną rolę przypisywał Horacy także poecie, którego status znajdował się wyżej, niż pozycja przeciętnego człowieka. Miał on być mentorem i nauczycielem ludzkości, miał także pokazywać, jaka postawa jest godna naśladowania oraz propagować pozytywne wzorce. Poeta, jako wychowawca ludzkości, powinien cieszyć się nieposzlakowaną opinią, mieć solidny kręgosłup moralny i niewzruszone zasady.

Połączenie stoicyzmu z epikureizmem, która to postawa często nazywana jest horacjanizmem, czerpała to, co najrozsądniejsze z każdej z filozofii. Nie popadała w skrajności, ale szukała złotego środka. Wyraz tej postawy znaleźć możemy w dziełach Horacego, a szczególnie w jego „Pieśniach”.