Ryszard Krynicki - charakterystyka poezji Krynickiego

Ryszard Krynicki uznawany jest za jednego z czołowych przedstawicieli Nowej Fali - grupy twórców pochodzących z pierwszego pokolenia urodzonego w powojennej Polsce. Wymiennie tą generację nazywa się także „Pokoleniem ‘68”, ponieważ większość jej członków debiutowała pod koniec lat 60-tych, zaś ich pokoleniowym doświadczeniem stały się wydarzenia Marca 1968 i Grudnia 1970 roku.

Krynicki debiutował w 1968 roku tomem poetyckim „Pęd pogoni, pęd ucieczki”, który zgodnie z postulatami Nowej Fali w dużej mierze zajmował się „prześwietlaniem” języka i baczną obserwacją jego możliwych użyć. Wynikało to z zasady nieufności wobec tworzywa językowego, wynikającej ze sprzeciwu wobec manipulacji stosowanych na szeroką skalę przez propagandę PRL-u. Budowane tutaj obrazy tworzyły wizję świata niezrozumiałego i wrogiego wobec jednostki, która mimowolnie została wrzucona w rzeczywistość obcą, noszącą cechy sennego koszmaru, pełną chaosu, a jednocześnie niewypełnianej pustki. Podmiot liryczny tych wierszy często podejmował różnego rodzaju ucieczki – w sferze językowej: w eksperymenty formalne, grę obfitością środków poetyckich, w nagromadzenie nakładających się na siebie obrazów; w sferze tematycznej: w aluzyjność, oniryczność, metafizyczne i subiektywne przeżycia jednostki. Poszukiwaniem drogi alternatywnej wobec znienawidzonej, wszędobylskiej nowomowy, były na początku drogi twórczej Krynickiego także kwieciste, przypominających stylistykę barokowych poematów formy.

W 1975 roku twórca został jednym z sygnatariuszy „Memoriału 59”, który stanowił protest polskich artystów przeciwko wprowadzeniu zmian do Konstytucji, przewidujących wpisanie do niej PZPR-u jako organu przewodniczącego całemu państwu i zawarcie wieczystego sojuszu z ZSSR. W akcie represji objęto go wtedy oficjalnym zakazem druku, dlatego kolejne tomy poetyckie – począwszy od „Organizmu zbiorowego” – były wydawane poza cenzurą. Zbiegło się to w czasie ze znaczącymi przemianami (a może je spowodowało?) w światopoglądzie i estetyce kolejnych wierszy. Przede wszystkim dawną, bogatą metaforykę i składnię zastąpiła ascetyczna forma wiersza wolnego obejmującego zaledwie kilka wersów. Miała ona sprzyjać pogłębionej kontemplacji, która nie posiadała już wymiaru ucieczki, ale raczej stanowiła wyraz podążania drogą ewolucyjnego rozwoju poety. 

W dalszym ciągu nie zniknął jednak zaangażowany w wydarzenia życia codziennego ton tej poezji, którego wyrazem był chociażby cykl „Jeżeli w jakimś celu”, wydany w 1983 roku, już na powrót w obiegu oficjalnym, obok utworów lirycznych zawierający także w dużej mierze publicystyczne teksty o charakterze apeli do rozmaitych środowisk.

Późniejsze tomy wprowadziły natomiast praktykę, która okazała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych dla Krynickiego strategii twórczych – m.in. w tomach „Niewiele więcej i nowe wiersze”, czy „G(Rekonstrukcja) 1971” zaczęły pojawiać się przedruki dawnych utworów i ich zmienione wersje, będącej wynikiem przekonania, iż wiersz nie stanowi nigdy gotowego, zamkniętego dzieła, a jedynie pewien etap ewolucji twórczej poety. Ich modyfikacje, zmierzające zawsze w kierunku coraz większej prostoty i przejrzystości, stały się świadectwem duchowej drogi Krynickiego od młodzieńczego buntu, poprzez etap rozczarowań, aż do stoickiego, pełnego godności okresu dojrzałego.