Wacław Potocki - patriotyzm i krytyka stosunków społecznych w twórczości Wacława Potockiego. Opracowanie

W wieku XVII powoli słabła silna pozycja polityczna Rzeczypospolitej. Targana nieustającymi konfliktami zbrojnymi oraz wewnętrzną niezgodą stawała się coraz słabsza. By poprawić jej sytuację potrzebni byli ludzie utalentowani, dla których dobro Polski nie było wartością abstrakcyjną (nie do zmierzenie, w przeciwieństwie do gromadzonych bogactw). Czy kimś takim był Wacław Potocki?

Patriotyzm tego twórcy przejawia się na dwóch płaszczyznach. Jedną z nich jest oczywiście działalność literacka, drugą - życie codzienne. Jako siedemnastolatek uczestniczył już w działaniach zbrojnych skierowanych przeciwko kozackiemu powstaniu. Następnie, w czasie „potopu” szwedzkiego, poeta, chociaż początkowo popierał najeźdźców (jak inni protestanci), stanął ostatecznie po stronie polskiego króla. Wystawił nawet prywatny oddział i uczestniczył w kilku walkach. Kiedy w jego życiu ucichła militarna wrzawa, zaczął piastować ważne urzędy w państwowej administracji. Był między innymi podczaszym krakowskim oraz starostą bieckim. Gwarantowały mu one nie tylko źródło utrzymania, ale także pozwalały doskonale orientować się w sytuacji politycznej ojczyzny. Jak więc widzimy, Wacław Potocki był postacią niezwykle aktywną, działającą na rzecz swojego państwa. Tym różnił się od wielu przedstawicieli szlachty, dla których najważniejszym zajęciem było pomnażanie prywatnych majątków.

Drugą płaszczyzną pokazującą zaangażowanie Wacława Potockiego i jego miłość do ojczyzny jest twórczość tego poety. Jest ona pełna krytyki, zaleceń i rad, jednak pojawiają się w niej także pochwały adresowane głównie do wspaniałych dowódców. Utwory zawierające liczne uwagi pod adresem społeczeństwa oraz organów nim rządzących to między innymi: „Kto mocniejszy ten lepszy” i „Zbytki polskie”. Pierwszy obnaża niesprawiedliwość panującego prawa i pokazuje jak mocna jest pozycja katolickiej (co nie znaczy, że postępującej w myśl przykazań religijnych) szlachty. Drugi zawiera wiele chłodnych słów skierowanych do bogatej szlachty. Ich celem było mnożenie własnych dóbr, podczas gdy państwo chyliło się ku upadkowi. Poza krytyką Wacław Potocki próbuje także dawać rady dotyczące właściwego sposobu postępowania. Przykładem takiej literatury są „Moralia”, czyli zbiór wierszowanych powieści inspirowanych łacińskimi przysłowiami.

W nurt twórczości patriotycznej wpisać możemy także utwory, których głównym celem jest pochwała dokonań militarnych. Potocki napisał wiele takich wierszy, szczególnie pod adresem Jana III Sobieskiego. W „Transakcji wojny chocimskiej” pojawia się postać Jana Karola Chodkiewicza - wodza niemal idealnego. Pełen charyzmy potrafi zagrzać swoich żołnierzy do boju, nad jego głową unosi się nawet aureola. Właśnie taki powinien być rycerz - odważny, śmiały, bohaterski. Przeciwieństwem tego obrazu są Turcy, którzy zostali przedstawieni jako ludzie twardzi, ale przy tym durni i nadęci. Prawdziwy rycerz powinien być także pokorny i mieć w sercu Boga.

Z całkowitego obrazu Jana Potockiego, na który składają się działalność polityczna oraz twórczość, płynie obraz człowieka miłującego Polskę i pragnącego jej korzyści. Nie waha się krytykować szkodliwych postaw magnaterii i szlachty. Pokazuje też pozytywy, takie jak odważni ludzie, dla których zaszczytem jest ginąć w imię ojczyzny. Sam poeta stara się apelować do serc swoich odbiorców, aby ci dokładnie przemyśleli swoje działania i zastanowili się nad tym co jest dobre dla Polski.