Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” - charakterystyka bohatera romantycznego na przykładzie utworu

„Pan Tadeusz” to dzieło dojrzałego romantyzmu. Powstawał w latach 1832-1834, a więc dziesięć lat po wydaniu pierwszego romantycznego zbioru Mickiewicza. W tym czasie bohater romantyczny ewoluuje, zmienia się z pełnego poświęcenia idealisty samotnika w działającego realistę. Przemiana ta została ujęta wyraźnie w osobie Jacka Soplicy, bohatera narodowej epopei.

Bohater romantyczny z wczesnej twórczości Mickiewicza to przede wszystkim indywidualista, jednostka pragnąca samotnie dokonać wielkich dzieł, wyzwolić ojczyznę choćby za cenę najwyższego poświecenia. Konrad Wallenrod bruka swój honor, brzydzi się zdradą, ale dla ratowania ojczyzny gotów jest się nią posłużyć. Jego ofiara jest ogromna, a działanie samotne. Konrad z III części „Dziadów” dopuszcza się bluźnierstwa, wadzi się z Bogiem, pragnąc ocalić udręczoną ojczyznę. Jego samotna walka nie może przynieść zwycięstwa. Grażyna ginie w beznadziejnej walce, byle tylko nie dopuścić do zdrady.

Mickiewicz rewiduje ten ideał indywidualisty samotnie stawiającego czoła wrogowi. Zdaje sobie sprawę, że nie przystaje on do rzeczywistości. W „Panu Tadeuszu” kreuje więc nowy wzorzec. Jacek Soplica to bohater dynamiczny, jego postawa zmienia się pod wpływem zdarzeń. Jako młody szlachcic cechuje się porywczym charakterem, dumą i ambicją. Wśród okolicznej szlachty cieszy się dużym powodzeniem, przewodzi na sejmikach, ma charakter przywódcy. Pod pewnymi względami przypomina bohatera romantycznego z tego pierwszego okresu twórczości wieszcza. Nad jego życiem zaciąży nieszczęśliwa miłość do Ewy Horeszkówny. To ona popycha go do zbrodni, uniemożliwia też szczęście w późniejszym małżeństwie, w końcu zaś motywuje do szlachetnej opieki nad Zosią, córką ukochanej.

Jacek Soplica kieruje się w życiu uczuciami, tłumiąc głos rozsądku. Niespełniona miłość popycha go do zemsty. Wyciągając broń działa pod wpływem emocji. Powoduje nim gniew i urażona ambicja. Stolnik odmawiając mu ręki swej córki, zranił także jego dumę. Korzystał z jego poparcia i popularności wśród szlachty, chętnie gościł w swoim domu, pozwalał wierzyć w przyjaźń, ale uznał za niegodnego ręki magnackiej córki. Mimo osobistej urazy, Jacek Soplica popierał polityczne stanowisko Stolnika, na pewno nie zamierzał wesprzeć Moskali, a jednak nie przemyślał swego czynu, zadziałał impulsywnie. Żądza zemsty tkwiła w nim od chwili, gdy podano mu czarną polewkę, w dogodnej chwili zawładnęła nim i popchnęła do zbrodni. Własne porachunki  postawił wyżej niż dobro państwa.

Zabójstwo Stolnika było spowodowane nagłym przypływem nienawiści, wynikiem niepohamowanych emocji, czas na refleksje przyszedł znacznie później. Jacek Soplica nie mógł cofnąć wydarzeń, ale pragnął je odpokutować. W walce zbrojnej przeciw Moskalom szukał odkupienia win przeciw ojczyźnie. W końcu odnalazł inną drogę służenia krajowi. Podjął się tajnej misji przygotowania litewskiej szlachty na nadejście Napoleona. Od tego właśnie momentu można mówić o narodzinach nowego bohatera romantycznego. Przybierając imię Robaka, symbolicznie wyrzeka się swojej dumy, która doprowadziła go do zbrodni. Wstąpienie do klasztoru można z kolei odczytać jako symboliczne wyrzeczenie się miłości. Jego ukochana dawno nie żyje, on więc wyrzeka się ziemskiej miłości, przywdziewając bernardyński habit. Najbardziej znamienna przemiana dotyczy jednak zrezygnowania z indywidualnej wali, na rzecz wspólnego wysiłku. Ksiądz Robak jest realistą, wie, że nie jest w stanie sam pokonać potężnego zaborcy, jedynie wspólny dobrze zorganizowany wysiłek może zapewnić ojczyźnie wolność. Dlatego podejmuje swoją misję tajnego emisariusza, uświadamiając litewską szlachtę w sytuacji politycznej i przygotowując ją na wkroczenie Napoleona. Jego misja kończy się sukcesem. Nawet jeśli kampania napoleońska na Moskwę nie przyniosła spodziewanych korzyści dla Polski, misja księdza Robaka powiodła się. Dokonał tego, czego pragnął, doprowadził do zgody między skłóconymi rodami i sprawił że litewska szlachta zjednoczyła siły i ruszyła przeciwko Rosji.

Postać Jacka Soplicy reprezentuje już nowy typ bohatera romantycznego. Bohatera aktywnego, działającego nie w glorii chwały, ale w konspiracji, ukrywającego się pod mnisim kapturem. Nie szuka sławy, nie pragnie się poświęcić dla sprawy, ale zdobyć dla niej zwolenników. W przeciwieństwie do idealistów, osiąga swój cel, wyznacza więc nowy kierunek działań.