Poezja barokowa - Nawiązania do poezji barokowej twórców kolejnych epok literackich

Barok był bardzo ciekawą epoką literacką. Przeciwstawiał się renesansowi, czerpiąc jednocześnie z dorobku średniowiecza. Podobnie jak literatura wieków średnich, przejawiał silne zainteresowanie śmiercią oraz tematem przemijania, lubował się w przesadzie, grozie i skrajnie rozwiniętej duchowości. Stosował skomplikowane środki stylistyczne, operował makaronizmami, hiperbolizował, zaskakiwał i szokował.

Oprócz wpływu dzieł prozatorskich na literaturę późniejszych epok (np. szlachcic-Sarmata z „Pamiętników” Paska posłużył za wzorzec do stworzenia postaci Zagłoby w sienkiewiczowskiej „Trylogii”), także poezja stanowiła widoczną inspirację dla autorów późniejszych epok.

Barok zafascynowany śmiercią, rozkładem i przemijaniem, wywarł znaczący wpływ na pokolenie XX-wiecznych turpistów. Inspirowani wierszem Jana Andrzeja Morsztyna „Do Trupa”, poeci lat 50. i 60. tworzyli utwory, które zasadniczo odbiegały od przyjętego kanonu estetycznego.

Począwszy od Stanisława Grochowiaka, (dzięki któremu stworzono nazwę „turpizm”) który w utworach takich, jak „Czyści”, „Ikar”, czy „Płonąca żyrafa” ukazywał świat bez retuszu, poprzez Andrzeja Bursę bezkompromisowo kontestującego zastaną rzeczywistość, po Rafała Wojaczka obnażającego ciemną stronę natury ludzkiej w „Piosence z najwyższej wieży”, czy w „Prośbie”, XX-wieczni turpiści szokowali bardziej konserwatywne środowiska literackie. Dzięki swojej postawie literackiej, niektórzy z nich zasłużyli sobie na przydomek „poetów przeklętych”.

Zafascynowany turpizmem był swego czasu także Tadeusz Różewicz i Ernest Bryll. Głęboka religijność poetów, zaduma nad egzystencją oraz świadomość nieuniknioności przemijania, inspirowała Wojciecha Bąka, eksponującego wątki religijne w swoich wierszach (tomiki „Dłonie z wiatru”, „Modlitewnik”), Eugeniusza Tkaczyszyn-Dyckiego, odwołującego się do koncepcji marinistycznych („Nenia i inne wiersze”, „Peregrynarz”), czy Annę Kamieńską z jej głęboką duchowością („Bicie serca”, „Pod chmurami”).

Niewątpliwie jednym z najbardziej konsekwentnych kontynuatorów tematów barokowych w poezji jest Jarosław Marek Rymkiewicz. W swoich wierszach odwołuje się nie tylko do tematyki charakterystycznej dla tamtych czasów, operuje także ściśle barokową formą wypowiedzi (tomiki „Anatomia”, „Trema regium”).

Niebagatelny wpływ poezja barokowa wywarła także na kształtujący się od XIX wieku za sprawą Sorena Kierkegaarda prąd filozoficzny zwany egzystencjalizmem. Badał on związki między ludzkim poczuciem wolności, a koniecznością odpowiedzialności i znalazł swoje odbicie także w literaturze.

Egzystencjalizm zakładał, iż ludzka świadomość przemijania powoduje lęki egzystencjalne, skutkujące niepokojem wewnętrznym oraz emocjonalnym rozdarciem. Dostrzegamy więc, jak zbieżne są to założenia z typowym stanem duchowości twórców barokowych. Literackimi przedstawicielami owego prądu byli Franz Kafka, Fiodor Dostojewski, Witkacy oraz Witold Gombrowicz.

Fascynacje barokiem widoczne są także w pojedynczych utworach artystów, np. wiersz „Sejm” Jana Lechonia, czy tomik „Barokowe czasy” Jerzego Harasymowicza.

Poezja barokowa niewątpliwie była na tyle niebanalna i fascynująca, że twórcy późniejszych epok garściami czerpali z jej dziedzictwa, rozmaicie przetwarzając charakterystyczne dla epoki motywy i tematy.