Jan Kasprowicz - biografia, życiorys

Jan Kasprowicz jest jednym z najbardziej znanych młodopolskich poetów. W swojej twórczości nie zajmował się jedynie poezją, pisał także dramaty, był krytykiem literackim, a także tłumaczem. Uznawany jest za prekursora szeregu zjawisk w polskiej literaturze: przyczynił się do zaszczepienia na naszym gruncie katastrofizmu, a więc przekonania o nieuchronnej zagładzie świata oraz prymitywizmu, a więc stylizowaniu twórczości na formę prostą, ludową. Sam Kasprowicz pozostawał w nurcie naturalizmu, wprowadzając do swych wierszy niższe warstwy społeczne, ale także w nurcie symbolizmu, odwołując się do koncepcji metafizycznych, oraz ekspresjonizmu, stawiając na abstrakcję i kładąc nacisk na wyrażanie emocji.

Trzeba także docenić Kasprowicza za zasługi dla wprowadzenia wiersza wolnego do literatury polskiej. Wcześniej nikt na taką skalę nie posługiwał się tym środkiem wyrazu, co potwierdza unikalność i oryginalność twórczości tego młodopolskiego poety, który czasami jest uznawany za kolejnego wieszcza literatury polskiej.

Jan Kasprowicz urodził się w 1860 roku pod Inowrocławiem. Najpierw uczył się w tym mieście, a także w Poznaniu i Raciborzu, studia natomiast odbywał na uniwersytetach we Wrocławiu i Lipsku, gdzie pobierał nauki z zakresu filozofii oraz literaturoznawstwa. Wtedy zaczął pisać oraz publikować w rozmaitych czasopismach swoje wiersze. Tradycyjnie wyróżnia się w twórczości Kasprowicza trzy etapy pokazujące, jaką drogę poetycką przemierzał poeta w trakcie swojego życia i jak zmieniały się priorytety, zapatrywania na naturę poezji oraz światopogląd artysty.

Pierwszy etap to zogniskowanie zainteresowań na sprawach społecznych. Z tego okresu pochodzi tom „Z chałupy”. Przedstawia on z całą brutalnością nędzę położenia najbiedniejszej warstwy społeczeństwa oraz snuje plany wielkiej rewolucji, która miałaby położyć kres biedzie i zmienić dotychczasowy porządek społeczny. Kasprowicz bliski jest w tym momencie założeniom pozytywistycznym.

Kolejny etap to zwrócenie się od poetyki naturalizmu ku symbolizmowi oraz ekspresjonizmowi. Także postawa artysty ulega zmianie – nie jest już społecznikiem wypowiadającym się w imieniu gnębionego ludu, ale wyobcowanym outsiderem, nie potrafiącym znaleźć dla siebie miejsca w świecie. Dochodzą tutaj do głosu wpływy dekadentyzmu i katastrofizmu, artysta znajdujący się na przełomie XIX i XX, wieku upatruje w tej sytuacji zagrożenie i nieunikniony upadek wszelkich wartości. Zmiana ta spowodowana była życiem we Lwowie i przyjaźniami z tamtejszą bohemą artystyczną oraz prądami literackimi słabo obecnymi w stolicy Polski. Już nie przyziemne kwestie chłopskie, ale metafizyczne rozważania na temat kondycji ludzkiej oraz natury dobra i zła, miłości  zmysłowej i miłości czystej pochłonęły poetę. Znaczącym momentem jest rok 1898, kiedy to wychodzi tom „Krzak dzikiej róży”, uznawany za jeden z najlepszych w twórczości Kasprowicza. Tutaj także pojawiają się elementy religijne i symbolistyczne, ale przeplatane już impresjonistycznymi opisami natury, zwłaszcza ukochanych Tatr.

W tym czasie (początek XX wieku) umiera ukochana żona poety, co powoduje zwrócenie się w kierunku katastrofizmu i skrajnego pesymizmu. Wiersze z tego okresu przepełnione są bólem i cierpieniem, autor pisze skondensowane, na wielu poziomach odnoszące się do religii, często posuwające się do bluźnierstwa, wiersze zgromadzone w tomach pt.: „Ginącemu światu” oraz „Salve Regina”.

Po okresie buntu i cierpienia nadchodzi trzeci okres w twórczości poety cechujący się uspokojeniem, wyciszeniem oraz pogodzeniem się ze światem. Z pewnością wpływ na ponowne odnalezienie optymizmu miała nowa, młoda żona Kasprowicza – Maria Bunin. W takich tomach, jak np. „Księga ubogich” autor zwraca się w kierunku filozofii franciszkańskiej, chętnie opisuje także przyrodę, zwłaszcza krajobrazy tatrzańskie, wraca także do poszanowania mądrości ludzi prostych.

Jan Kasprowicz umiera 1 sierpnia 1925 roku w Zakopanem.