„Potop” jako powieść pisana „ku pokrzepieniu serc” - rozwiń temat na podstawie utworu Henryka Sienkiewicza

Henryk Sienkiewicz tworzył swoje dzieła po upadku powstania styczniowego, zatem w chwili, gdy Polacy najbardziej odczuwali niewolę oraz porażkę militarną. Wśród pozytywistów panowało przekonanie, że powstanie styczniowe przyniosło więcej strat niż zysków dla narodu polskiego.

Sienkiewicz pragnął podnieść swoich rodaków na duchu, chciał odrodzić wiarę w Polskę jako państwo, przypomnieć najsławniejsze karty z historii narodowego oręża. W ten sposób kompensował Polakom utraconą wolność. Stąd „Potop” przez krytyków literackich zaliczany jest często do mitu kompensacyjnego, czyli wynagradzającego straty poprzez znalezienie czegoś o przybliżonej wartości, przedstawienie wyidealizowanego świata, pobudzenie uczuć narodowo-patriotycznych. 

Podsumowując „Trylogię”, Henryk Sienkiewicz napisał: „Na tym kończy się ten szereg książek pisanych w ciągu kilku lat i w niemałym trudzie – dla pokrzepienia serc”.

Sienkiewicz poprzez swoją powieść chciał dać Polakom nadzieję, zmobilizować ich do działania. W „Potopie” odnajdujemy wielu bohaterów, którzy znajdując się w najgorszej sytuacji, dzięki swojej odwadze i wierze w wygraną, wychodzą z każdej opresji. Autor przedstawił Polaków, jako heroicznych bohaterów, do końca walczących o wolność dla swojej ojczyzny. Mimo, iż wojska szwedzkie miały liczebną i siłową przewagę nad polskimi i wydawałoby się, że Polacy są na straconej pozycji, naszym rodakom udało się odepchnąć wroga z ziem polskich. O swój kraj walczyli wszyscy bez wyjątku: szlachta, duchowieństwo, chłopi i mieszczanie. Polacy złączyli swoje siły i poświęcili wszystko, by ratować Rzeczypospolitą.  

Bardzo ważną sceną „ku pokrzepieniu serc” w powieści Sienkiewicza jest symboliczny opis obrony klasztoru na Jasnej Górze. Można w niej dostrzec analogię pomiędzy losami głównego bohatera – Kmicica i Polski. Zarówno mężczyzna, jak i losy narodu na Jasnej Górze ulegają przemianie. Zmienia ona bohaterów i ojczyznę. Kmicic był człowiekiem upadłym, lekkomyślnym, wręcz zdrajcą. Podobnie cały naród: król Jan Kazimierz uciekł na Śląsk, pospolite ruszenia poddały się, a Szwedzi bez większych problemów najechali na Kraków. Sytuacja ta zmieniła się w wyniku obrony Jasnej Góry. Polacy zjednoczyli się, odzyskali utracony zapał i odwagę. Podobnie Kmicic odrodził się duchowo.

Sienkiewicz przypomniał Polakom, że przezwyciężyli o wiele większe trudności niż upadek po powstaniu styczniowym. Dostrzegł podobieństwo pomiędzy historią XVII- i XIX-wiecznej Polski. Autor nie szczędził w swojej powieści opisów sukcesów wojennych Polaków. Podkreślił trwałość walk narodowowyzwoleńczych i fakt, że każdy prawdziwy patriota powinien walczyć o wolność kraju i nigdy się nie poddawać.