Humanizm renesansowy - definicja, cechy, przedstawiciele

Pojęcie „humanizmu renesansowego” pojawiło się o wiele później, niż w okresie, do którego się odnosi, ponieważ dopiero w XIX wieku. Z humanizmem renesansowym mamy natomiast do czynienia począwszy od XIV w. i trwającego przez kilka następnych dziesięcioleci.

Humanizm renesansowy jest to prąd intelektualny, który narodził się we Włoszech i wkrótce rozprzestrzenił na inne kraje europejskie. Idea tej myśli umysłowej była przeciwstawiona filozofii średniowiecznej i światopoglądowi tamtych czasów, które centrum zainteresowania stawiały Boga i czyniły Go głównym celem życia i działania. Humanizm renesansowy, który przyczynił się do rozwoju epoki odrodzenia proponował całkiem inne spojrzenie na otaczającą rzeczywistość.

Humanizm w centrum świata stawia człowieka i jego problemy. Postawa antropocentryczna (czyli właśnie człowiek w centrum wszechświata), jest zupełnie przeciwstawna do średniowiecznego teocentryzmu, Bóg przestał być najważniejszy, ludzie mieli dość życia w ascezie, ciągłego umartwiania się, dlatego zwrócili się w nieco inną stronę. Hasłem przewodnim ruchu humanistycznego stała się maksyma Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”, w której zawierała się ciekawość świata i ciągłe poszukiwania nowych dróg odkrywania świata (duży wpływ na humanizm miały także wielkie odkrycia geograficzne, które dodatkowo rozszerzyły horyzonty badań i dociekać na temat życia i otaczającej rzeczywistości).

Za cel rozważań uznano antyk, jako epokę klasyczną, do której należy powrócić i zacząć odkrywać ją na nowo na wszystkich płaszczyznach: kultury, sztuki, filozofii, literatury. Humaniści sięgali więc po dzieła starożytnych filozofów, takich jak Platon czy Arystoteles i przyczynili się dzięki temu do włączenia ich twórczości do kultury europejskiej, a nawet światowej. Humanizm wymagał więc ogromnego potencjału intelektualnego, gdyż utwory klasyków czytano w oryginałach, czyli w języku greckim i po łacinie. Humaniści byli niewątpliwie ludźmi wykształconymi, obracali się w znakomitych kręgach (często na przykład należeli do otoczenia króla), dzięki czemu mogli realizować założenia i postulaty idei humanizmu.

Filozofia, którą zaczęto wyznawać w odniesieniu do humanizmu, to przede wszystkim epikureizm i stoicyzm, korzystano jednak z różnych nurtów, które pozwalały na lepsze poznanie świata. Nie odwracano się przy tym absolutnie od Boga, wręcz przeciwnie, nawet jeśli to człowiek stał się głównym przedmiotem zainteresowania, to wiara również miała swoje miejsce w jego życiu. Okres renesansu wiąże się przecież z reformacją, która świadczy o tym, że również na płaszczyźnie religijnej dokonaniu ogromnego przełomu światopoglądowego. Ważniejszym jednak elementem poznania otaczającej rzeczywistości był rozum oraz wszechstronny rozwój, a nie ślepe zapatrzenie w Boga i tłamszenie Nim wszystkich zjawisk, jak to miało miejsce w epoce średniowiecza.

Głowni przedstawiciele humanizmu (różnych dziedzin) to przede wszystkim:
Erazm z Rotterdamu, Giordano Bruno, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Thomas Moore, Niccolo Machiavelli, Jan Kochanowski.