Czy ojca Goriot można nazwać bohaterem tragicznym? - rozwiń temat na podstawie utworu Balzaca

Tragizm bohatera, w antycznym rozumieniu tej kategorii, polegał na niezawinionym cierpieniu. Bohater tragedii był ofiarą losu, ciążyło nad nim fatum, które z góry skazywało go na klęskę. Okoliczności zmuszały go do wyboru między dwiema wartościami. Niezależnie od wybranej opcji bohater ponosił klęskę, jedyne, o co mógł walczyć, to zachowanie godności.  Istota tragizmu sprowadzała się więc do prawdy o ludzkim losie, który nie jest sprawiedliwy. Karę ponoszą nie tylko ci, którzy na nią zasłużyli. Cierpienia i klęski dotykają także niewinnych.

Nowożytni twórcy zaczęli odchodzić od tak pojmowanego tragizmu. Począwszy od Szekspira bohaterowie tragiczni stają się bardziej niezależni od okoliczności. Oczywiście mają one wpływ na ich postępowanie, ale nie władają nimi niepodzielnie. Jeśli przyjmiemy takie pojmowanie tragizmu, możemy ojca Goriot nazwać bohaterem tragicznym. Bowiem jego sytuacja staje się położeniem bez wyjścia. Miłość do córek popycha go do nieprzemyślanych czynów, rezygnuje z handlu i szybko traci majątek. Wszystko, co robi dla swych dzieci, jeszcze bardziej go od nich oddala. Jednak ta sytuacja nie jest dziełem fatum, w znacznym stopniu wynika z wcześniejszego postępowania bohatera.

Jak dowiadujemy się z retrospekcji, tytułowy bohater powieści bardzo kochał swoją żonę. Po jej śmierci czuł się samotny, być może miał także poczucie winy. Całą swoją miłość przelał na córki, którym chciał wynagrodzić brak matki. Goriot urodził się ubogim człowiekiem, nim dorobił się majątku na handlu mąką, pracował jako zwykły robotnik. Dla niego pieniądze miały inną wartość niż dla córek, które dorastały w dobrobycie. Kochający ojciec chciał dla swych dzieci jak najlepiej, miłość okazywał im przede wszystkim spełniając ich zachcianki: „Pozwalałem im jako młodym dziewczętom zaspokajać każde zechcenie. W piętnastu latach miały powóz! W niczym nie znały oporu”. Ale skutki takiego postępowania docierają do niego dopiero na krótko przed śmiercią.

Postać ojca Goriot budzi współczucie. Jego postępowanie wynikało z miłości, a sprowadziło na niego samo cierpienie. Córki wychowywane w dostatku, rozkapryszone i nastawione roszczeniowo, nie potrafiły odwzajemnić jego uczucia. Przyzwyczajone, że ojciec spełnia każdą zachciankę, przychodziły do niego, ilekroć potrzebowały pieniędzy. Nie dawały niczego w zamian, bo ojciec niczego od nich nie oczekiwał. Jego miłość była zupełnie bezkrytyczna, nie zauważył, że jego córki wyrastają na egoistki i materialistki.

Oczywiście nie tylko ojciec Goriot zawinił. Nie można rozgrzeszać również córek, tak jak on to robił, mówiąc: „Tak, one są niewinne, mój drogi panie! Powiedz to wyraźnie całemu światu, aby ich nie szarpano z mego powodu. Wszystko to z mojej winy, przyuczyłem je deptać po sobie”, ani społeczeństwa i panujących w nim norm. Balzak szczegółowo ilustruje dziewiętnastowieczny Paryż i jego obyczaje, by wykazać ich niszczący wpływ na człowieka. Hierarchizacja społeczeństwa, silne podziały między warstwami często niszczą związki rodzinne. Widzimy to na przykładzie Anastazji, która wyszła za hrabiego de Restaud i od tej pory zaczęła się wstydzić ojca kupca i siostry, żony bankiera. Pani de Beauseant wyraża to wprost: „Restaud jest urodzony, żonę jego przyjęto za swoją, jest przedstawiona u dworu; natomiast siostra jej, bogata siostra, piękna Delfina de Nucingen, żona giełdziarza umiera ze zgryzoty; zazdrość ją pożera, jest o sto mil od siostry; siostra nie jest już jej siostrą; te kobiety zapierają się siebie wzajem, jak zaparły się ojca”. Widzimy więc, że także panujące stosunki społeczne determinowały tragedię ojca Goriot. Okrucieństwo córek wobec ojca wynikało poniekąd z ich nowej pozycji społecznej. Społeczeństwo nie tylko nie piętnowało ich za wypieranie się ojca, co wręcz tego oczekiwało.

Tragizm ojca Goriot potęguje się w miarę rozwoju wydarzeń. Utrata żony sprawia, że poświęca całe życie szczęściu córek, jednak jego starania przynoszą odwrotny efekt. Powodzenie w interesach tylko zwiększa oczekiwania córek. Z kolei ich małżeństwa tylko je oddalają od ojca. Goriot pragnąłby się cieszyć ich szczęściem, niestety wtedy właśnie musi się usunąć. Nie zrobił niczego, co zasługiwałoby na potępienie, a stał się powodem do wstydu dla swoich córek. Co więcej, ich nalegania skłoniły go do wycofania się z interesów, i w ten sposób pozbawił się zajęcia, które było dla niego ważne, dawało mu satysfakcję i pokaźny dochód. Pod koniec życia pozostał bez pieniędzy i opuszczony przez córki, które były jego jedyną rodziną i jedyną miłością.