Władysław Reymont „Chłopi” - Koncepcja ludzkiego losu w „Chłopach” Reymonta

Reymont dokonał w „Chłopach” mitologizacji ludzkiego życia. Egzystencja chłopów ukazana jest w szerokim spektrum i w odniesieniu do ogólnoludzkich praw. Przemijanie, cykliczność, przeplatanie się zdarzeń radosnych i tragicznych dotyczy nie tylko mieszkańców Lipiec, ale każdego ludzkiego losu.

Akcja powieści obejmuje rok, kolejne tomy ukazują następujące po sobie pory roku, które wyznaczają rytm ludzkiego życia. Życie chłopów podporządkowane jest zmianom zachodzącym w naturze. Aura wyznacza porządek prac na roli. Wiosna to okres siewów, w lecie dzień jest długi, a wszyscy zapracowani. Jesień to czas zbiorów, zaś zima przynosi odpoczynek, ale też wiele zagrożeń, szczególnie dla tych najbiedniejszych, którym często nie starcza zapasów do wiosny. Każda pora wiąże się też ze świętami kościelnymi i różnego rodzaju obrzędami. Wszystko to ma charakter powtarzalny. Czas zatacza koła. Ta powtarzalność wskazuje z jednej strony na przemijalność człowieka jako jednostki, ale niezmienne trwanie ludzkości. Choć Reymont ukazuje rok z życia Lipieckiej społeczności, akcja nie jest osadzona w jakimś jednoznacznie określonym czasie.

Życie ludzkie to pasmo radości i cierpień. Zarówno zamożni gospodarze jak i najubożsi chłopi mają swoje troski. Boryna jest jednym z najbogatszych mieszkańców wsi. Wszyscy zazdrośnie spoglądają na jego gospodarstwo, w którym pracuje nie tylko on i jego rodzina, ale też wynajęci parobcy. Tym bardziej, gdy gospodarz żeni się po raz drugi z młodą dziewczyną, najładniejszą w całej wsi. Ale fortuna odwraca od niego swe oblicze, skazując go na waśnie z synem, zdradę żony, a w końcu chorobę i śmierć. Podobnie obserwujemy upadek Jagny, wyjątkowo pięknej, a do tego posażnej panny, którą gubi chciwość matki i jej własne namiętności. Dziewczynę, która miała o wiele więcej niż inne, spotkał znacznie gorszy los, haniebne wykluczenie z wiejskiej społeczności.

Następstwo pór roku oddaje też porządek ludzkiego życia, które toczy się od narodzin przez dorastanie, dojrzałe życie, aż po śmierć. Śmierć to nieodłączny element życia, stale obecny na kartach powieści. Autor ukazuje różne oblicza śmierci. Czytelnik jest świadkiem powolnego umierania Kuby. Parobek sam dokonuje amputacji swojej nogi. Cierpi ogromny ból, umierając w wyniku utraty krwi, podczas gdy obok trwa weselna zabawa. Jego żałosna śmierć kontrastuje z nastrojem wesołości i świętowanym właśnie początkiem nowej rodziny. Dla jednych życie się kończy, dla innych zaczyna. Jego śmierć jest cicha i pokorna. Kuba nie prosi nawet o ostanie namaszczenie, bo nie czuje się godny, by z jego powodu wzywać księdza.

Śmierć Boryny przedstawiona jest nieco inaczej, choćby dlatego, że jako gospodarz znajdował się zdecydowanie wyżej w wiejskiej hierarchii. Co istotne, o ile życie Boryny bardzo się różniło od losu Kuby, zwykłego parobka, o tyle śmierć zbliża te dwie postacie. Boryna złożony chorobą, spędza miesiące w łóżku, jest tak samo samotny i cierpiący jak parobek. Życie toczy się dalej, choć on już nie bierze w nim udziału. Zamożny gospodarz czy ubogi wyrobnik tak samo podlegają nieubłaganym prawom natury. Śmierć Boryny ma też charakter symboliczny i podkreśla związek człowieka z ziemią. Boryna umiera na polu, po miesiącach choroby spędzonej w łóżku nagle wstaje i wychodzi w pole siać.

W tym kontekście najbardziej godnie została ukazana śmierć Agaty. To nieco przewrotne, ponieważ jest ona przedstawicielką najuboższej warstwy. Agata jest żebraczką. Zbyt stara, by wydajnie pracować na roli, staje się ciężarem dla swoich dzieci. Dlatego z bólem opuszcza swoją chatę i idzie żebrać. Nędza tego życia kontrastuje z misterium umierania. Kobieta umiera tak, jak tego pragnęła, we własnej chacie, w łóżku po otrzymaniu sakramentów. Jej śmierć jest dostojna, następuje w podeszłym wieku, po dobrze przeżytym życiu. Agata była na nią przygotowana i pogodzona z losem.