Interwencjonizm państwowy w Polsce - opracowanie tematu i charakterystyka

Trudna sytuacja polityczna i ekonomiczna, w jakiej znalazła się Polska po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, wymagała nie lada umiejętności. Kolejne rządy próbowały podejmować szereg reform, które zniwelowałyby hiperinflację i ustabilizowały sytuację finansową państwa. Dzięki przeprowadzonym w latach 1924-1925 reformom ministra Władysława Grabskiego udało się poprawić kondycję ekonomiczną kraju, co w następnych latach zaowocowało koniunkturą gospodarczą.

W przebudowie systemu gospodarczego największy udział miały organy państwowe. Zasadniczo był to okres interwencjonizmu państwowego. To z inicjatywy rządowej zaciągnięto pożyczki zagraniczne, rozbudowano infrastrukturę, zmodernizowano przemysł, zapoczątkowano szereg nowych inwestycji, m.in. budowę portu w Gdyni i fabryki związków azotowych w Mościcach, rozbudowę zakładów zbrojeniowych w stolicy oraz fabryki samochodowej w Ursusie. Przejawem interwencjonizmu była również chęć ochrony rynku krajowego, która doprowadziła do wojny celnej (wygranej) z Niemcami. Ingerencje państwa w sferze ekonomicznej nasiliły się jeszcze bardziej w latach 30., a to głównie za sprawą światowego kryzysu z 1929 roku – by zapobiegać jego skutkom, państwo musiało podjąć szereg interwencji. Złą passę gospodarczą ostatecznie udało się zwalczyć w 1935 roku – przysłużył się tu przede wszystkim Eugeniusz Kwiatkowski poprzez wprowadzenie tzw. planu czteroletniego (miał być on realizowany w latach 1936-1940).

Podstawą strategii Kwiatkowskiego było zainaugurowanie przez państwo działalności inwestycyjnej w przemyśle na ogromną skalę. Największym państwowym przedsięwzięciem w dwudziestoleciu międzywojennym było utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) w widłach Wisły i Sanu. Wygenerowanie ponad 100 tysięcy miejsc pracy walnie przyczyniło się do zmniejszenia stopy bezrobocia. Państwo podjęło również szereg innych przedsięwzięć, które w znacznym stopniu odbudowały gospodarkę. Realizacji kolejnego planu gospodarczego niestety przeszkodził wybuch II wojny światowej.

Po wojnie sfera ekonomiczna była zupełnie zrujnowana. Nowe władze Polskiej Republiki Ludowej znacznie zwiększyły zakres interwencjonizmu państwowego w wolny rynek – a w zasadzie doszło do likwidacji wolnej konkurencji. Zmierzano do wprowadzenia systemu gospodarki centralnie zarządzanej, czyli takiej, w której o wszelkich procesach rynkowych decyduje wyłącznie państwo, poprzez ustalanie planów gospodarczych na kolejne lata. Tak więc ingerencja władz w sferę ekonomii była ogromna – to one regulowały całość dziedzin gospodarki. Do najważniejszych przedsięwzięć okresu PRL możemy zaliczyć przede wszystkim kolektywizację rolnictwa, czyli przymusowe przekształcanie indywidualnych gospodarstw rolnych w kolektywne gospodarstwo zarządzane przez państwo (choć w Polsce nie udało się do końca zlikwidować małej własności indywidualnej), nacjonalizację przemysłu (tj. przejęcie na własność państwa zakładów przemysłowych; dotyczyło to również kopalń, banków, komunikacji, transportu, przedsiębiorstw handlowych), likwidację własności prywatnej (szczególnie w zakresie handlu i usług), szereg inwestycji w przemyśle ciężkim i zbrojeniowym, zmianę systemu pieniężnego (wprowadzenie nowego złotego) oraz w pewnych okresach wprowadzanie kartek żywnościowych.

Wszystkie te działania doprowadziły do głębokiej zapaści finansowej – polska gospodarka stanęła na skraju bankructwa. Peerelowska Polska jest przykładem, jak negatywnie może rzutować na stan gospodarki interwencjonizm w skrajnej formie. Po roku 1989 dokonano przemian politycznych i ekonomicznych – znów zagościła gospodarka wolnorynkowa i własność prywatna, państwo ma bez porównania mniejszy wpływ na przebieg procesów rynkowych. Ewentualne interwencje odbywają się raczej w sytuacjach złej koniunktury, mają pomóc w zachowaniu równowagi gospodarczej i uchronić obywateli przed konsekwencjami kryzysów ekonomicznych, choćby tego obecnie dotykającego rynki światowe.