Interwencjonizm państwowy - formy, przykłady, definicja

W XXI wieku na całokształt stosunków międzypaństwowych wpływ największy mają kwestie ekonomiczne. Poszczególne kraje zabiegają przede wszystkim o wpływy gospodarcze, pod bogatą retoryką polityczną kryje się przeważnie chęć zysku. Dlatego nie bez powodu każde ze światowych mocarstw stara się jak najlepiej zarządzać sferą ekonomiczną. Wiele jest spojrzeń na tę dziedzinę. Każda z doktryn chce jak najdokładniej wyjaśnić zjawiska gospodarcze oraz stworzyć taki system założeń i twierdzeń, który sprawdziłby się w praktyce.

Obecnie chyba najbardziej rozpowszechnionym modelem jest kapitalizm – oparty na własności prywatnej i swobodnej wymianie handlowej, z przewagą kontroli rynku. Jednak coraz częściej dostrzega się niedostatki tego systemu – zbytnią swobodę, złudne mniemanie, iż „niewidzialna ręka rynku” ureguluje wszystkie kwestie rynkowe. Dlatego pojawił się szereg innych propozycji na regulowanie procesów rynkowych. Jednym z nich jest interwencjonizm państwowy, czyli doktryna ekonomiczna propagująca aktywne uczestniczenie organów państwowych w procesach gospodarczych czy wręcz – potrzebę kreowania przez nie pewnych mechanizmów.

W swoich założeniach jest opozycyjny wobec liberalizmu gospodarczego. Interwencjonizm państwowy zakłada, że procesy rynkowe nie mogą być pozostawione samym sobie, część z nich wymaga interwencji państwa, szczególnie w przypadku załamania się koniunktury gospodarczej. Twórcy doktryny wskazują na trzy podstawowe cele, jakie przyświecają idei interwencjonizmu: po pierwsze, chęć ograniczenia nadmiernej liczby bezrobotnych, następnie – działania przeciwdziałające recesji i – wreszcie – zlikwidowanie wahań koniunkturalnych poprzez stymulację popytu.

W zależności od aktualnego stanu gospodarki państwo może zaproponować pewne rozwiązania mające na celu poprawienie koniunktury. Do podstawowych środków używanych w tego typu sytuacjach należą m.in. ulgi podatkowe, dotacje dla przedsiębiorstw o złej kondycji finansowej bądź ich nacjonalizacja (tj. przejęcie mienia prywatnego przez państwo), inwestycje gospodarcze, które utrzymując podaż na tym samym poziomie jednocześnie zwiększałyby zatrudnienie, ustalanie stóp procentowych przez państwowy narodowy bank czy też ochrona rynku krajowego i handlu zagranicznego. To tylko kilka z narzędzi interwencjonizmu państwowego. Mają one znaczny wpływ na gospodarkę państwową.

Interwencjonizm państwowy ma swoich zwolenników i przeciwników. Nie sposób opisać całego sporu, warto jednak przytoczyć kilka przykładów konkretnego zastosowania narzędzi interwencjonizmu przez organy państw. Chyba najbardziej doniosłym przykładem interwencjonizmu państwowego było wprowadzenie Planu Marshalla w państwach Europy Zachodniej w 1948 roku. Zakładał on pomoc gospodarczą Stanów Zjednoczonych dla krajów zniszczonych wojną. USA już w latach 30. XX wieku w obliczu wielkiego kryzysu ekonomicznego zastosowało tego typu metody (tzw. polityka New Deal) wsparcia sfery ekonomicznej. Politykę interwencjonistyczną stosuje również Unia Europejska – wprowadza szereg dofinansowań i subwencji dla słabiej rozwijających się państw członkowskich.