Prawo naturalne - definicja, charakterystyka, przykłady

Lex naturalis, czyli prawo naturalne sięga swoimi korzeniami aż do epoki starożytności. O istnieniu przyrodzonego prawa człowieka, niepochodzącego od władców, sędziów czy instytucji, mówili już Arystoteles oraz Cyceron. Koncepcja prawa naturalnego szczególnie mocno wybrzmiała w wypowiedziach myślicieli katolickich, zwłaszcza u św. Tomasza z Akwinu (dla niego prawo naturalne było to „uczestniczenie rozumnego stworzenia w prawie wiecznym”). Przeciwstawili się jej natomiast myślicieli pozytywistyczni. 

Jeśliby spróbować określić czym jest prawo naturalne, wówczas można powiedzieć, iż pod tym terminem kryje się uniwersalne, przyrodzone prawo wynikające z natury ludzkiej, z samego faktu istnienia człowieka, nie zaś z nadania mu go przez jakiś porządek społeczny czy polityczny. Żaden system, władca czy przepis nie jest w stanie odebrać go jednostce, ma bowiem ono charakter niezbywalny. Prawo naturalne najczęściej bywa stawiane w opozycji do prawa stanowionego (narzuconego przez organy systemu państwowego). 

Uważa się, iż jest ono nadrzędne względem prawa wytworzonego przez organy prawne, a to ze względu na sankcję siły wyższej, czy to Boga czy natury społecznej albo niezmiennej natury ludzkiej. Nie wymaga zapisu w żadnej ustawie czy przepisie prawnym, choć na przestrzeni dziejów starano się je jasno określić i umieszczano w niektórych aktach prawa stanowionego, by lepiej można było bronić jego przestrzegania (tak jest np. w przypadku unormowania kwestii praw i wolności człowieka). Próba sklasyfikowania prawa naturalnego wynika także z braku uszczegółowienia jego elementów. Prawo naturalne stało się również podstawą etyki - stanowi kodeks moralny dla wszystkich ludzi, bez względu na poglądy religijne, wiek, pochodzenie, narodowość itp. Kardynalną zasadą, na której opiera się prawo naturalne jest stwierdzenie, iż człowiek wyposażony w rozum (logos) i wolę z natury przeznaczony jest i powinien czynić dobro (prawo naturalne ma je zabezpieczać). Ponieważ lex naturalis wskazuje na potrzebę sprawedliwości, poszanowania godności człowieka, równości, dobra etc., coraz częściej wskazuje się na to, iż prawo stanowione powinno się na nim wzorować. 

Posiada prawo naturalne kilka fundamentalnych właściwości, należą do nich m.in. niezbywalność, powszechność, nieskończoność, skłonność do wybierania odpowiednich wartości, poznawalność, kierowanie się rozumem oraz obowiązywalność moralna.