Nacjonalizm - Nacjonalizm integralny - definicja, charakterystyka, przykłady

Nacjonalizm nie ma tylko jednego znaczenia i oblicza. Wyróżniamy kilka jego rodzajów, często bardzo różnych od siebie. Można go rozpatrywać jako zjawisko ściśle polityczne albo socjokulturowe. Jedną z ciekawszych form nacjonalizmu, jaka wyłoniła się z głównego nurtu, jest nacjonalizm integralny.

Za jego twórcę uważa się Charlesa Maurrasa. Ten francuski polityk wystąpił przeciw wywodzącemu się z haseł rewolucji francuskiej nacjonalitaryzmowi. Zakwestionował on dwie podstawowe zasady, na których nacjonalitaryzm oparł swoje rozumienie istoty narodu, mianowicie – zasadę suwerenności narodu oraz zasadę narodowościową. W jego koncepcji suwerenem nie był lud, naród, ale konkretna władza, która miała działać w interesie swoich obywateli (i być jednocześnie od nich autonomiczna). Z założenia nacjonalizm integralny występował przeciw systemowi demokratycznemu, który kojarzył przede wszystkim z chaosem w państwie, brakiem jednostkowej odpowiedzialności za swoją działalność oraz polityką układów i różnego rodzaju klik, wspierających się lub rywalizujących ze sobą. W takim ujęciu na rządach partii i stronnictw najbardziej traci właśnie naród jako wspólnota obywateli, ale jednocześnie i byt ponadosobowy. Władzę powinien przejąć król-dyktator – monarchiczne rządy silnej ręki połączone z dbaniem o realne dobro narodu miały być spełnieniem założeń Maurrasa. Pomoc dla monarchy powinna stanowić „partia inteligencka” o charakterze narodowym.

Idea nacjonalizmu integralnego została przejęta i rozwinięta przez ultraprawicowy ruch Akcja Francuska. Swoimi początkami sięga to ugrupowanie tzw. afery Alfreda Dreyfusa, oskarżonego o bycie szpiegiem Cesarstwa Niemieckiego. W obliczu tej sprawy Francja podzieliła się na dwa obozy: pierwszy, skupiający środowiska prawicowe, katolickie i monarchistyczne, drugi – grupy antyklerykalne, lewicowe i republikańskie. Akcja Francuska powstała w imię protestu przeciw skasowaniu wyroku Dreyfusa i postępującej laicyzacji Francji, wysuwała postulaty przywrócenia ancien regime'u i wprowadzenia systemu rządów autorytarnych. Na czele monarchii znów miał stanąć przedstawiciel dynastii orleańskiej. Łączyła elementy nacjonalistyczne z rojalizmem.

Ruch rozwijał swoją działalności przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego, a także już po wybuchu II wojny światowej. Przedstawiciele Akcji Francuskiej nie zwalczali oficjalnie rządów okupanta, przy czym udzielali Niemcom tylko biernego poparcia. Po wojnie tradycje tego ruchu ideowo-politycznego zachowały inne powstające organizacje, choć przeważnie w lekko zmienionej formie.

Nacjonalizm integralny miał swoich propagatorów/naśladowców w innych krajach. Organizacje o podobnym charakterze powstawały m.in. w Hiszpanii, Portugalii czy Włoszech. Dość osobliwą formę przybrała ta ideologia na Ukrainie. Ukraińcy pod wodzą Dmytro Dońcowa starali się uzyskać niezależne państwo. Tym, co różniło tę wersję od francuskiej idei, było wplecenie do integralnego nacjonalizmu elementów totalitaryzmu i faszyzmu. Wkrótce powstała, mająca bronić narodowych interesów Ukraińców i silnie występująca przeciw Rosji, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów. Była to organizacja na poły faszystowska.

Nacjonalizm integralny to propozycja oryginalna i ciekawa. Nie wszystkie jego założenia znajdują aprobatę, jednak warto pamiętać o nim jako jednej z propozycji stworzenia nowoczesnego narodu.