Narodowy bolszewizm – definicja, charakterystyka, założenia

Wydawać by się mogło, iż nazwa „narodowy bolszewizm” zdecydowanie odnosi się do rzeczywistości Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), jednak jest to termin ukuty dla zobrazowania skrajnie radykalnego nurtu ideologicznego, jaki pojawił się na początku lat 20. XX wieku w Republice Weimarskiej.

Jego powstanie było wynikiem krytycznej sytuacji gospodarczej i politycznej w Niemczech – hiperinflacja, próby przewrotów komunistycznych i puczów wojskowych. W takich warunkach zawiązywały się różnego rodzaju organizacje paramilitarne, jak np. Wiking, Wehrwolf, SA i SS. Stały się one narzędziem w walce politycznej poszczególnych ugrupowań. Na tym tle wyłania się również narodowy bolszewizm – doktryna łącząca rozwiązania ultranacjonalistyczne z sowieckimi hasłami społeczno-gospodarczymi.

Termin ten może opisywać dwa oddzielne środowiska. Część naukowców uważa, iż charakteryzuje on najbardziej radykalne skrzydło niemieckich konserwatystów, pozostali badacze natomiast za reprezentatywną grupę działaczy narodowego bolszewizmu uznają osoby skupione wokół czasopisma „Widerstand” („Opór”), wśród których znaleźli się m.in. Ernest Niekisch, Ernst Jünger i A. Moeller van den Buck. Zasadnicza idea opierała się na przeciwstawieniu się, szeroko rozumianym romańskim tradycjom i prezentacja ducha germańskiego, tkwiącego w narodzie niemieckim. Przez setki lat germanizm był wypierany przez kulturę romańską do tego stopnia, iż współczesne Niemcy niemal całkowicie uległy „frankizacji” (wpływom francuskim). By odnowić tradycje germański, trzeba zwrócić się na Wschód, bowiem jedynie w Rosji zachowały się ich resztki, o czym świadczy choćby zaistnienie leninizmu i stalinizmu, które z ducha są przetworzeniem „spruszczonego marksizmu”.

Wobec tego Niekisch wysnuwał wniosek, iż Niemcy muszą zostać przebudowane na wzór sowiecki. Jünger sugerował zawarcie trwałego sojuszu z ZSRR, a nawet połączenie tych państw. Planowano zjednoczyć prawo ochrony interesu narodu niemieckiego z rozwiązaniami radzieckimi natury gospodarczo-społeczno-politycznej, m.in. kolektywizacją, rządami proletariatu, gospodarką centralnie planowaną, rewolucją. Jedynym punktem ideologii komunistycznej, z którym nie mogli się zgodzić przywódcy niemieckiego ruchu, było pojęcie „rewolucji internacjonalistycznej”. Wynikało to z prostego faktu – niemiecka ideologia miała być syntezą bolszewizmu z nacjonalistycznymi hasłami.

Wrogami numer jeden dla narodowego bolszewizmu stały się: tradycja romańska, Republika Weimarska, liberalizm i demokracja. Przeciwstawiano im permanentną rewolucję polityczną i społeczną, militaryzm, centralnie zarządzaną gospodarkę i państwo proletariackie. Odrzucono także tradycje chrześcijańskie jako system religijny narzucony przez Rzym.

Marzenie o połączeniu dwóch narodów, niemieckiego i rosyjskiego, nie ziściło się, bowiem pochód bolszewików na zachód został zatrzymany przez wojska polskie w Bitwie Warszawskiej w roku 1920. Tym samym zostało oddalone niebezpieczeństwo rozlania się rewolucji bolszewickiej na całą Europę. Nie oznacza to, iż niemieccy przywódcy narodowego bolszewizmu porzucili głoszone przez siebie hasła – działalność była kontynuowana, tyle że nie istniały już realne szanse na wcielenie haseł w życie.