Marksizm - filozofia, definicja, opis. Założenia marksizmu, ekonomia marksistowska

Mianem marksizmu najogólniej możemy nazwać ideologię odwołującą się do teorii Karola Marksa i Fryderyka Engelsa – materializmu dialektycznego i materializmu historycznego. Podstawowe założenia doktryny marksistowskiej zawarte są w wydanym w roku 1867 dziele Marksa pt.: „Kapitał” oraz w „Manifeście Komunistycznym” – dokumencie programowym z roku 1848.

Marksizm przeciwstawia się zarówno kapitalizmowi, liberalizmowi, jak i personalizmowi chrześcijańskiemu (prąd filozoficzny stawiający w centrum zainteresowania filozofii człowieka, także pogląd, według którego religia polega na zawiązaniu więzi, relacji między człowiekiem i Bogiem). W swych założeniach ci dwaj filozofowie oparli się na tradycji heglowskiej, przede wszystkim na jego pojęciach alienacji, uprzedmiotowienia oraz rozwiązania sprzeczności. Marks zasadniczo rozwinął te koncepcje i próbował stworzyć jednocześnie własną wizję przezwyciężenia kryzysu rzeczywistości i człowieka, o jakim wspominał Hegel. Za podstawowe pojęcia w teorii marksistowskiej możemy uznać nieco zmodyfikowaną teorię tzw. odczłowieczenia (alienacji) oraz teorię tzw. materializmu historycznego.

Pierwsza z nich mówiła o wyobcowaniu człowieka z jego własnego otoczenia, które zachodzi w warunkach systemu kapitalistycznego. Człowiek został pozbawiony wolności, zmuszony do pracy i tym samym wprzężony w machinę kapitalizmu; jego zniewolenie polega przede wszystkim na tym, iż odebrano mu możliwość samorealizacji poprzez pracę, ukierunkowując całą działalność na zyski finansowe. Życie uległo automatyzacji – człowiek stale wykonując te same czynności, zaczął zachowywać się jak automat, powiela jedynie pewne schematy działania, przestając jednocześnie zastanawiać się nad sensem wykonywanego zajęcia. Można zatem mówić o „odczłowieczeniu” istoty ludzkiej w warunkach kapitalistycznych.

Natomiast teoria materializmu historycznego głosiła, iż bieg historii, zmienne religie, ideologie, ustroje i obyczaje w pełni zależą od materialnej sfery, tzw. bazy. Tak więc zmiany w systemie produkcji i powstawanie nowych klas społecznych pociągają za sobą zmiany sposobu myślenia i świadomości człowieka. Z tym zagadnieniem wiąże się również idea walki klas, czyli koncepcja stwierdzająca, iż na społeczeństwa składają się dwie opozycyjne klasy – dominująca (wyzyskiwaczy) i niższa (wyzyskiwanych). Zgodnie z założeniem marksistowskiego dialektyzmu – toczy się nieustanna walka między nimi, a celem marksizmu jest przeprowadzenie rewolucji społecznej (nie wykluczano przy tym drogi pokojowej), która obaliłaby panującą władzę i stanowiła pierwszy etap w budowie komunizmu (idealnie sprawiedliwego systemu, bezklasowego, bez własności prywatnej).

Ekonomika marksistowska zakładała przewartościowanie dotychczasowych stosunków ekonomicznych. Marks chciał stworzyć system oparty na sprawiedliwym i równym podziale dóbr między ludźmi, zgodnie z potrzebami każdego obywatela. Za najlepsze rozwiązanie uznano gospodarkę centralnie zarządzaną, z własnością państwową zamiast prywatnej. Poglądy ekonomiczne Marksa są obecnie bardzo krytykowane, a to głównie za sprawą fatalnych skutków wprowadzenia w życie tych tez przez władze ZSRR.