Błąd statystyczny - definicja, charakterystyka, wzór

Błędem statystycznym nazywa się różnicę pomiędzy wartością oczekiwaną a wartością faktycznie występującą. Innymi słowy jest to odchylenie tych dwóch wartości od siebie. 

Badania statystyczne często wykorzystywane są naukach społecznych. Polegają one na badaniu określonej liczby osób nazywanej grupa reprezentatywną a następnie z uzyskanych wyników wyestymowaniu czyli oszacowania wniosków dotyczących całego społeczeństwa, którego badanie dotyczyło. Najczęściej bowiem niemożliwe jest przebadanie wszystkich jednostek grupy docelowej a tylko to dawałoby w pełni wiarygodny wynik niezawierający błędów. 

Błąd statystyczny może wynikać z nieumiejętnego wywnioskowania z osiągniętych wyników próby losowej, a także z pomyłek popełnionych na wcześniejszym etapie, takich jak niewłaściwy dobor grupy reprezentatywnej, nielosowość itp. Niewiarygodność wyników może wynikać też z nieszczerych odpowiedzi udzielanych przez respondentów, niewłaściwego sformułowania pytań (chodzi tu o możliwość dwuznacznej interpretacji) a także zwykłych pomyłek w odpowiedziach.

Zasadniczo poziom błędu statystycznego czyli odchylenia między prognozą a wynikami plasuje się na poziomie 2,5 %. Może być  on dodatni lub ujemny. 

Śledząc jednak ostatnie sondaże wyborcze można było się przekonać jak duży może być procent błędu statystycznego. 

Błędy statystyczne podzielić można na systematyczne, przypadkowe a także tzw. błędy grube. Niepewność systematyczna wynika z pominięcia ważnego czynnika mogącego wpłyną na mierzoną wartość. Niepewność przypadkowa (inaczej statystyczna) wynika z niedoskonałości urządzeń służących do ewentualnego pomiaru. Z kolei błąd gruby może być spowodowany np. pomyłką w jednostkach w jakich podany został wynik. Uznaje się, iż błędy grube nie mają prawa powstawać.

Wzór za pomocą którego oblicza się odchylenie wyniku zależy od modelu jaki został użyty w danym badaniu. Powyższymi zagadnieniami zajmuje się dziedzina zwana statystyką oraz wnioskowaniem statystycznym.