Rasizm - co to jest rasizm? Definicja, przykłady, skutki

Od zarania dziejów występowały pewne przejawy dyskryminacji jednych społeczności, grup czy osób przez drugie. Proceder ten przybierał różne formy – od braku tolerancji, po ruchy oraz organizacje głoszące nienawiść wobec jakiejś grupy i zwalczające ją fizycznie, jak na przykład Ku Klux Klan. Jednak dopiero wiek XX miał ujawnić najbrutalniejsze oblicze tych doktryn, doprowadził do eksterminacji niemal całych narodów.

U podstaw wielu ruchów dyskryminacyjnych legł rasizm. Jest to ideologia głosząca podział ludzi na określone rasy, różniące się od siebie przede wszystkim pod względem wyglądu zewnętrznego – kolorem skóry, oczu, kształtem czaszki, ale i predyspozycji umysłowych. Odmienności tych nie da się zlikwidować, gdyż przypisywano im charakter genetyczny (co oczywiście nie jest zgodne z prawdą). Takie stwierdzenie doprowadziło do podziału ras na niższe (gorsze) i wyższe (lepsze), które obowiązuje odpowiednia hierarchia. Rasy niższe powinny podporządkować się rasom lepszym. Owo założenie pozwalało na pogardzanie społecznościami rzekomo niżej stojącymi pod względem cywilizacyjnym i intelektualnym.

Pojęcie rasizmu już jako określonej ideologii pojawiło się w XIX wieku. Pierwszym jej teoretykiem był Joseph Arthur de Gobineau. Stworzył dzieło pt.: „Esej o nierówności ras ludzkich”, w którym udowadniał, iż podział na rasy słabsze i lepsze jest naturalny. Za najwyżej stojącą uznał „rasę aryjską”, mającą pochodzić od Ariów i występującą współcześnie wśród elit niemieckich i francuskich. Rasa najwyższa (w nazistowskich Niemczech nazywana „rasą panów”) powinna za wszelką cenę zachować swoją czystość, dlatego należało zlikwidować zjawisko mieszania się przedstawicieli poszczególnych nacji.

Nie tylko Gobineau głosił takie poglądy, podobne zapatrywania miał Houston Stewart Chamberlain. Jako piewca narodu niemieckiego twierdził, iż naród ten został przeznaczony do wypełnienia wielkiej misji dziejowej. Drogą podboju naród niemiecki miał „oświecać” inne kraje, rozpowszechniać dorobek cywilizacyjny. Wyodrębnienie podziału na nacje niższe i wyższe stało się podstawą ideologii nazistowskiej, wprowadzonej w Niemczech przez Adolfa Hitlera. By udowodnić wyższość Aryjczyków nad „podludźmi” (jak nazwano obywateli zwalczanych narodów), podjęto szereg badań naukowych mających wskazać na genetyczne i fizyczne różnice między nimi. Rozpoczęto jednocześnie fizyczną eksterminację osobników słabszych, wśród których znaleźli się w pierwszej kolejności Żydzi, Polacy i Romowie.

II wojna światowa, wszczęta w imię idei poszerzenia przestrzeni życiowej „nadludzi”, pochłonęła miliony ofiar. Znaczna część zginęła w obozach koncentracyjnych. Rasizm wywołuje nienawiść wobec innych ludzi, może doprowadzić do dyskryminacji kulturowej, ekonomicznej czy politycznej. Tak działo się m.in. w Republice Południowej Afryki – przez niemal 50 lat obowiązywał tam Apartheid, który dzielił obywateli według kryterium rasowego. W skrajnych formach rasizm prowadzi do ludobójstwa, jak to miało miejsce w hitlerowskiej III Rzeszy.