Emigracja - definicja, charakterystyka. Przyczyny emigracji

Słowem „emigracja” możemy oznaczyć przynajmniej dwa pojęcia. Pierwsze z nich to opuszczenie rodzinnego państwa na stałe lub na określony czas. Samo słowo wywodzi się z łaciny i oznacza „wyprowadzenie się”. Drugi ze sposobów definiuje emigrację jako ogół wychodźców (emigrantów), którzy wyjechali z kraju.

Na przestrzeni dziejów można zauważyć wiele ruchów emigracyjnych. Związane były one przede wszystkim z zaszłościami historycznymi i sytuacją polityczną w poszczególnych krajach. Opuszczano ojczyznę głównie z powodu zagrożenia represjami, a także ograniczeń cenzuralnych i zawodowych. Motywy wiązały się w głównej mierze z niemożnością swobodnego życia w kraju. Pozostanie w kraju objętym wojną lub rządzonym przez reżim w większości przypadków oznaczałoby śmierć, w szczególności dla osób walczących po drugiej stronie oraz członków opozycji. Była to zatem emigracja przymusowa (sposób na ochronę swojego życia), nie zaś dobrowolny wyjazd w celu polepszenia standardu życia. Emigrantami politycznymi byli choćby uciekający na zachód Polacy podczas II wojny światowej.

Obecnie emigracja polityczna (będąca wynikiem ucisku w kraju) w dużej mierze została zastąpiona przez ekonomiczną. Obywatele nie mogąc znaleźć zatrudnienia we własnym kraju, przenoszą się do państw, gdzie jest to łatwiejsze. Często bywa, iż na taki wyjazd decydują się osoby zatrudnione, jednak mające większe wymagania finansowe albo zawodowe – chcą podnieść swoją stopę życiową bądź poszerzyć kwalifikacje. Tak więc przeważa emigracja w celach zarobkowych. Dominacja czynników ekonomicznych wiąże się głównie ze stabilizacją systemów politycznych w większości państw światowych, szczególnie dotyczy to krajów kapitalistycznych z systemami demokratycznymi. Zmniejszyła się liczba rejonów objętych wojną (w porównaniu do sytuacji sprzed kilkudziesięciu lat), a także państw, w których występują reżimy polityczne. Choć to nie oznacza, iż nie ma ich wcale. Ciągle toczą się krwawe konflikty na Bliskim Wschodzie, w krajach afrykańskich czy choćby republikach wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej i ludzie tam mieszkający emigrują do Europy czy Stanów Zjednoczonych. Jednak w porównaniu z liczbą uchodźców politycznych w I połowie XX wieku jest to znacznie mniejszy odsetek.

Obok tej odmiany emigracji występują także inne – pozaekonomiczne – przyczyny opuszczania rodzinnego kraju. Można wskazać na emigracje religijne, społeczne i rodzinne. Pierwsze z nich są wynikiem prześladowań religijnych, niemożności wyznawania swojej wiary bądź spełniania obowiązków religijnych. Dotyczy ona w głównej mierze państw wieloreligijnych, w których jednak władze nie uznają praw religijnych części ludności, np. prześladowanie chrześcijan w Iraku czy Egipcie.

Kolejny typ, czyli emigracja społeczna, wiąże się z pragnieniem zmiany środowiska społecznego. Ludzie zmęczeni otaczającą ich atmosferą życia (choćby politycznego), chcący odmiany lub szukający przysłowiowego miejsca na ziemi, wyjeżdżają za granicę i tam szukają środowisk, wśród których żyjąc czuliby się lepiej.

Wreszcie emigracja rodzinna zachodzi np. w przypadku, gdy zawiera się związek małżeński z obcokrajowcem i decyduje na wyjazd do jego kraju. Możemy mówić także o emigracji spowodowanej przyczynami losowymi, np. wybuchem wulkanu czy powodzią. Wówczas ludzie pozbawieni dachu nad głową i środków utrzymania muszą ich szukać poza granicami własnego kraju. Przykładem może być emigracja ludności z rejonów Indonezji, Tajlandii, Indii i Sri Lanki po uderzeniu fali tsunami w 2004 roku.