Prawo wyborcze - Czynne i bierne prawo wyborcze - definicja, charakterystyka

Prawa wyborcze to przepisy regulujące przebieg wyborów, czyli ich organizację, ogłoszenie, rejestrację kandydatów, podmioty mogące uczestniczyć czynnie i biernie w wyborach, regulacje dotyczące kampanii wyborczej oraz weryfikacje i ewentualne unieważnienie wyników. Składają się na nie w Polsce ustawy: ordynacja wyborcza do Sejmu RP i Senatu RP, o wyborze prezydenta RP, ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta, a także ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego. Jednak na podstawie ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku „Przepisy wprowadzające ustawę – kodeks wyborczy” wszystkie te akty tracą znaczenie z dniem 1 sierpnia 2011 roku i zostają zastąpione Kodeksem Wyborczym.

Podstawowymi prawami rządzącymi demokratycznymi wyborami są cztery zasady: równości – przyznająca każdemu obywatelowi jeden, tak samo ważny głos, powszechności – dająca prawo wyborcze każdemu obywatelowi, któremu prawo nie zakazuje udziału w głosowaniu, bezpośredniości – polegająca na osobistym udziale w procesie głosowania oraz tajność.

W węższym znaczeniu termin „prawo wyborcze” stosuje się jako określenie przysługujących uprawnień do głosowania. Według tego znaczenia prawo to możemy podzielić na czynne oraz bierne prawo wyborcze. Bierne prawo wyborcze to możliwość bycia kandydatem. Dla przykładu: według polskich przepisów bierne prawo wyborcze do sejmu przysługuje obywatelowi, który ukończył najpóźniej w dniu wyborów 21 lat. W przypadku kandydowania do senatu prawo to mają osoby, które ukończyły lat 30, natomiast prezydent Rzeczpospolitej Polskiej musi mieć minimum 35 lat. By być kandydatem w wyborach, poza posiadaniem obywatelstwa należy stale zamieszkiwać na terytorium Polski przez przynajmniej 5 lat poprzedzających kandydaturę.

Czynne prawo wyborcze to prawo przyznające obywatelom możliwość głosowania na swoich przedstawicieli. W Polsce przysługuje ono wszystkim pełnoletnim obywatelom pod warunkiem, iż nie zostało ono odebrane na postawie prawomocnego wyroku sądu pozbawiającego praw publicznych lub praw wyborczych. Okolicznością odbierającą czynne prawo wyborcze jest także ubezwłasnowolnienie, czyli całkowite lub częściowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych na podstawie orzeczenia sądowego.