Sądownictwo wojskowe - sądy wojskowe w Polsce. Podział, kompetencje, funkcje

Sądy wojskowe są szczególnymi organami wymiaru sprawiedliwości. Ustrój sądownictwa wojskowego jest regulowany ustawą dnia z 21 sierpnia 1997 roku zatytułowaną „Prawo o ustroju sądów wojskowych”. Sądy wojskowe zostały wyodrębnione z sądownictwa powszechnego ze względu na specyficzny rodzaj spraw, w jakich orzekają – badana jest przez nie zgodność z prawem spraw, które związane są z działaniem Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej. Sądownictwo wojskowo generalnie ogranicza się do spraw karnych. Szczególnego znaczenie nabiera ono podczas działań wojennych.

W czasie pokoju sądy wojskowe rozpatrują sprawy przeciwko żołnierzom w czynnie służbie wojskowej oskarżonym o przestępstwa popełnione podczas pełnienia obowiązków lub przestępstwa dokonane przeciwko obowiązkowi służby. Nie ograniczając są jednak wyłącznie do podmiotów, jakimi są polscy żołnierze. Wojskowemu wymiarowi sprawiedliwości podlegają również pracownicy cywilni wojska, a także przebywający na terenie Polski żołnierze zagranicznych wojsk, pod warunkiem, że czyny przeciw prawu zostały popełnione podczas pełnienia służby na terenie RP (na mocy umowy międzynarodowej mogą być jednak wprowadzane odstępstwa od tej zasady). Powyższy zakres orzecznictwa sądów wojskowych może zostać rozszerzony poprzez ustawę.

Zgodnie z dwuinstancyjnością postępowania sądowego sprawy w pierwszej instancji rozpatrywane są przez sądy garnizonowe (odpowiedniki cywilnych sądów rejonowych) natomiast odwołania rozpatrują wojskowe sądy okręgowe (odpowiedniki cywilnych sądów okręgowych). Istnieją jednak sytuacje, gdy sprawę wnosi się bezpośrednio do wojskowego sądu okręgowego jako organu pierwszej instancji. Wtedy organem wyższej instancji jest Izba Wojskowa Sądu Najwyższego.

Organami wojskowych sądów okręgowych są: prezes sądu oraz kolegium wojskowe sądu okręgowego. Z kolei w wojskowych sądach okręgowych wyróżnia się jedyny organ, jakim jest prezes sądu. W wojskowych sądach garnizonowych obok sędziów sądów wojskowych orzekać mogą asesorzy (osoby przyuczające się dopiero do zawodu sędziego, które nie posiadają nominacje sądowej).

Aktualnie na terenie Polski działa 7 sądów garnizonowych (w Gdyni, Lublinie, Olsztynie Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu oraz Warszawie) oraz 2 wojskowe sądy okręgowe (w Poznaniu i Warszawie). Nadzór nad nimi wszystkimi sprawuje wspomniana wcześniej Izba Wojskowa Sądu Najwyższego.