Sądy powszechne - struktura, podział, kompetencje. Sądy powszechne w Polsce

Sądy powszechne to organy powołane do sprawowania szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości. Rozstrzygają one spory w zakresie prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, pod warunkiem że nie zostały one zastrzeżone do rozstrzygania przez inne sądy. W Polsce sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne.

Postępowanie sądowe w Polsce jest dwuinstancyjne, co znaczy, iż obywatel, który nie zgadza się z wyrokiem wydanym przez sąd pierwszej instancji, ma możliwość jego zatwierdzenia do sądu wyższego szczebla. W związku z tym sprawy rozstrzygane są przez sądy rejonowe, a apelacje wnoszone są do sądów okręgowych. Istnieją jednak sytuacje, gdy sądem pierwszej instancji jest sąd okręgowym – w takich przypadkiem sądem drugiej instancji są sądy apelacyjne. Kwestie te regulowane są przez ustawy. Sądy apelacyjne tworzone są dla obszaru minimum 2 sądów okręgowych.

Sądy rejonowe podzielone są na cztery wydziały: cywilny, karny, rodzinny oraz pracy. Fakultatywnie utworzone mogą być także wydziały gospodarcze oraz wydziały grodzkie dla spraw z zakresu wykroczeń (dawniej zajmowały się nimi kolegia ds. wykroczeń). Z kolei sądy okręgowe posiadają następujące wydziały: pracy, ubezpieczeń społecznych, karny, cywilny i penitencjarny (zajmujący się także nadzorowaniem wykonywania orzeczeń karnych). W skład sądów apelacyjnych natomiast wchodzą następujące wydziały: cywilny, karny oraz pracy i ubezpieczeń społecznych.

Sędziowie sądów powszechnych są powoływani przez prezydenta. Wniosek w tej sprawie składany jest przez Krajową Radę Sądownictwa. Na czele każdego sądu stoją prezesi powoływani przez Ministra Sprawiedliwości.

Kontrolę nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy.