Grupy formalne i nieformalne – przykłady, definicja, cechy

Codzienne życie człowieka wiąże się z uczestniczeniem w różnego rodzaju grupach, które uważa się za bardzo istotne elementy życia społecznego, pełniące m.in. funkcję socjalizacyjną. Grupa społeczna to zespół ludzi, między którymi wytworzyły się pewne więzi, istnieją między nimi stosunki społeczne.

Możemy wyróżnić liczne kryteria podziałów grup, np. ze względu na kryterium sformalizowania dzielimy grupy społeczne na formalne i nieformalne.

Grupy nieformalne to stosunkowo nieduże grupy, których członkowie komunikują się w sposób bezpośredni. Relacje między członkami powstają w sposób spontaniczny i dobrowolny – stanowią one podstawę funkcjonowania grupy (brak jest jakichkolwiek przepisów regulujących funkcjonowanie, rodzaj członkostwa itp.). Przykładem grup nieformalnych są grupy koleżeńskie, sąsiedzkie. Interesujący jest fakt, że grupy nieformalne mogą powstawać także w ramach grup sformalizowanych, co ma zarówno wady (może wpływać negatywnie na spójność grupy i jej dążenie do realizacji celów), jak i zalety (wzmacnienie więzi między członkami grupy może ułatwiać np. ich współpracę).

Grupy formalne cechują się zwykle znacznie większą ilością członków, których wejście do grupy jest regulowane poprzez odpowiednie przepisy (statuty, regulaminy itp.). Samo założenie grupy formalnej wymaga postępowania zgodnie z pewnymi przepisami prawa, wiąże się to także z prawnym zdefiniowaniem celów i zasad działania danej grupy. Warto zaznaczyć, że w grupach formalnych często występuje znaczna hierarchizacja członków – każdy pełni określoną rolę, wybierane jest przywództwo. Hierarchizacja ma na celu nie tylko sprawne organizowanie działania dużej liczby członków, ale także skuteczniejsze dążenie do określonego celu - grupy formalne bowiem są ukierunkowane na realizację celu.
 
Przykładem grupy formalnej jest partia polityczna, której celem jest zdobycie i utrzymanie władzy. Posiada ona pewien zarząd, oddziały terenowe, następuje wyraźny podział funkcji oraz wybór przedstawicielstwa – wszystko to jest dokładnie opisane w statucie partii. Co więcej, samo utworzenie partii wiąże się z odniesieniem do ustawy o partiach politycznych, która szczegółowo opisuje całą procedurę tworzenia nowej partii, konieczność spełnienia pewnych wymogów formalnych itp. Do innych, poza partią, grup formalnych należą wszelkiego rodzaju organizacje i stowarzyszenia (np. organizacje ekologiczne, hobbystyczne, także związki zawodowe).

Grupy społeczne formalne i nieformalne są stałym elementem życia w społeczeństwie. Warto zauważyć, że w początkowej fazie rozwoju człowiek jest członkiem wyłącznie grup nieformalnych, by dopiero później stawać się członkiem celowych grup sformalizowanych.