Monarchia absolutna - definicja, cechy, przykłady

Monarchia absolutna jest ustrojem, który rozwijał się w niektórych państwach europejskich od XIV wieku, a największą popularność zyskał w wieku XVII i XVIII. Monarchia absolutna wyróżniała się całkowitym monopolem monarchy na władzę sądowniczą, ustawodawczą i wykonawczą, które król sprawował poprzez wyspecjalizowane instytucje (wyszkolonych urzędników państwowych). Monarcha w absolutyzmie nie podlegał żadnej instytucji kontrolnej. Władza królewska przekazywana była poprzez dziedziczenie.

Monarchia absolutna wyróżnia się kilkoma charakterystycznymi cechami. Po pierwsze, absolutyzm wiąże się ze scentralizowanym zarządzaniem państwem – dla lepszej kontroli poszczególnych jego części. Po drugie, w ustroju tym bardzo rozbudowana jest administracja i biurokracja, związana z koniecznością sprawnego zarządzania krajem i systematycznego ściągania podatków, ponieważ rozwinięty system fiskalny również jest właściwy dla monarchii absolutnej. Co więcej, w absolutyzmie monarcha dążył do uniezależnienia władzy świeckiej od Kościoła, a także, przez liczne rozwiązania prawne, osłabiał rolę duchowieństwa i szlachty (arystokracji). Monarchowie absolutni rozwijali także liczne nowoczesne armie, aparat policyjny, finansowali kulturę i sztukę, przeprowadzali liczne reformy m.in. edukacyjne.

Wraz z upływem czasu i rozpowszechniania się idei oświeceniowych w XVIII wieku, monarchie absolutne przybierały miano oświeconych, a król stawał się pierwszym urzędnikiem nowoczesnego, scentralizowanego i zbiurokratyzowanego państwa.

Należy pamiętać, że wbrew obiegowej opinii, władza monarchy absolutnego nie była niczym nieograniczona. Istniało bardzo wiele uświęconych tradycją praw i zwyczajów, jakich monarcha musiał przestrzegać -  nie mógł  np. zmienić procedury dziedziczenia władzy. W monarchii absolutnej istniało także skodyfikowane prawo.

Najbardziej wyrazistym przykładem monarchii absolutnej jest Francja za rządów Ludwika XIV (przełom wieku XVII i XVIII). Był to król, który istotę ustroju zawarł w trzech słowach: „państwo to ja”. Inne przykłady monarchii absolutnych to Rosja za czasów Piotra I Wielkiego (również przełom wieku XVII i XVIII), monarchie Habsburgów, czy też monarchie pruskie. Współcześnie ustrój ten nie występuje w żadnym kraju.