Monarchia parlamentarna w Anglii - historia, cechy, wady i zalety

Monarchia parlamentarna to ustrój, który wyróżnia się znacznym ograniczeniem władzy króla na rzecz parlamentu (władza ustawodawcza) i stojącego na jego czele premiera (władza wykonawcza). Rola króla jest ograniczona jedynie do funkcji reprezentacyjnych i symbolicznych (w przypadku Wielkiej Brytanii monarcha symbolizuje wielkość i jedność Wspólnoty Narodów). O monarchii parlamentarnej w Wielkiej Brytanii mówi się, że „król panuje, ale nie rządzi”.

Historia monarchii parlamentarnej w Anglii sięga początków XIII wieku i wydania aktu prawnego o nazwie Wielka Karta Swobód (1215 r.). W karcie tej dość wyraźnie ograniczono władzę królewską na rzecz innych stanów, w tym duchowieństwa, arystokracji i niższych klas. Wprowadzone ograniczenia były związane głównie z podatkami i ochroną przed nieuprawnionym aresztowaniem. 

Dalszym krokiem prowadzącym ku monarchii parlamentarnej w Anglii były XVII częste wojny domowe między przeciwnikami i zwolennikami monarchii. W wyniku dwóch pierwszych wojen Oliver Cromwell zniósł monarchię, jednocześnie ustanawiając nowy ustrój – republikę (1648 r.). Ustrój republikański nie przetrwał jednak zbyt długo ze względu na kolejną wojnę i śmierć samego Cromwella. W 1660 r. na tron angielski wrócił Karol II z dynastii Stuartów, który cofnął wszystkie uchwalone przez rewolucjonistów prawa. Jego następca – Jakub II - dążył do wprowadzenia monarchii absolutnej (i przywrócenia katolicyzmu w Anglii), co spowodowało odsunięcie go od władzy. Władzę przejęła córka Jakuba – Maria.

W 1689 r. parlament brytyjski uchwalił tzw. Ustawę o Prawach, w której wyraźnie zakreślono relacje oraz zakres władzy króla i parlamentu. Ustawa ta wprowadzała liczne ograniczenia władzy królewskiej, np. król nie mógł uchwalać ustaw ani nakładać podatków bez zgody parlamentu. Co więcej, w kolejnym akcie prawnym (1701 r. – Akt o następstwie tronu) wprowadzono obowiązek tzw. kontrasygnaty, czyli konieczność podpisania ustawy królewskiej przez ministra z danego resortu. Tym samym ministerstwo brało na siebie odpowiedzialność za efekty uchwalonego prawa. Z upływem czasu coraz bardziej ograniczano władzę króla pozostawiając mu jedynie prawo zwoływania obu izb parlamentu i mianowanie członków Izby Lordów.