Obywatelskie nieposłuszeństwo - definicja, charakterystyka, przykłady

Istnieje kilka teorii wyjaśniających pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa. Zgodnie z ogólną definicją to określenie odnoszące się do działania z premedytacją w celu złamania przepisów prawnych, z powodu głębokiego wewnętrznego przekonania, iż te przepisy naruszają wartości istotne dla jednostki. Osoba działająca w ten sposób jest świadoma, iż zachowuje się niegodnie z obowiązującym prawem, że może ponieść tego konsekwencje. Skutki obywatelskiego nieposłuszeństwa mogą być dla jednostki negatywne.

Za twórcę pojęcia uważany jest Henry David Thoreau, który w swoim eseju w 1866 roku zawarł po raz pierwszy definicję obywatelskiego nieposłuszeństwa. To stwierdzenie odnoszące się do wielu czynności. Według filozofa na obywatelskie nieposłuszeństwo składa się łamanie prawa oraz oczekiwanie na karę. Można pod takie działanie podciągnąć czynność, która jest sprzeczna z przepisami prawa, ale nie wymaga zastosowania przemocy. Może to być działanie otwarte i polityczne, w celu wpłynięcia na zmiany w prawie. Jest ono publiczne i przemyślane, nie wymuszone przez inne jednostki. Obywatelskie nieposłuszeństwo u swych podstaw stawia wolność wyboru sposobu zachowania oraz pełną świadomość popełnianych czynów. Jednostka jest za nie odpowiedzialna.

Obywatelskie nieposłuszeństwo można również rozpatrywać w ujęciu aktywności obywatelskiej, dokonywanej w celu demonstracji i uwidocznienia problemu. Zazwyczaj takie działanie jest uprzednio zapowiedziane publicznie. Stanowi sprzeciw wobec norm lub przepisów prawnych. Może przybrać postać manifestu, demonstracji, petycji lub udziału w pochodzie. W okresie napięcia militarnego w kraju, czy też w czasie wojny, może polegać na ukrywaniu uchodźców, pozbawieniu broni istotnych elementów po to, by stała się bezużyteczna.

W Polsce w ostatnich latach można było zaobserwować wiele aktów związanych z przejawami obywatelskiego nieposłuszeństwa. Przykład może stanowić blokowanie dróg przez rolników, okupowanie miejsc pracy, manifestacje w celu obnażenia jakiegoś problemu.

To bezkrwawy sposób na zwrócenie uwagi, nieobciążony poważnymi konsekwencjami prawnymi.