Nowomowa - definicja, cechy, przykłady. Nowomowa w PRL

Nowomowa wytworzyła się na terenie ZSRR w celach propagandowych, politycznych oraz manipulacyjnych. Prekursorem takiej odmiany języka był George Orwell, który zastosował nowomowę w swoim utworze „Rok 1984”,  traktującym o społeczeństwie antyutopijnym, rządzonym przez jedną silną partię polityczną. Pomimo złego przyjęcia powieści Orwella przez władze radzieckie, zaproponowany sposób kształtowania języka i sposobu wyrażania się pokazany w książce został w pełni zaakceptowany, a po udoskonaleniu, powszechnie realizowany.

Nowomowa jako rodzaj języka był całkowicie podporządkowany totalitaryzmowi. W PRL-u była tworzona przez partię polityczną sprawującą władzę w państwie. Stosowano ją w trakcie publicznych wystąpień oraz oficjalnych przemówień do narodu. Przez funkcjonowanie w pismach urzędowych przenikała do języka politycznego, ale była rzadko stosowana wśród przedstawicieli społeczeństwa. Pojawienie się nowomowy było wynikiem zastosowania całkowitej cenzury wobec środków masowego przekazu oraz podporządkowanie ich potrzebom partii – władza musiała posiadać dostęp do mediów o zasięgu ogólnokrajowym, aby uskuteczniać propagandę wobec wszelkich zbiorowości społecznych w państwie. Przykładem stosowania nowomowy może być zastosowanie wyrażeń militarnych w odniesieniu do gospodarki. Ponadto pojęcie nowomowy było stosowane zamiennie z językiem używanym przez biurokrację. Stanowiła zlepki wyrazów istotnych dla ideologii: rozkazy, nakazy, zakazy, slogany. Była monotematyczna, nie zawierała żadnej argumentacji oraz nie umożliwiała podjęcia dyskusji.

Nowomowa była bardzo ograniczona w swym zasięgu tematycznym, co więcej, często określenia wywodzące się z nowomowy były pozbawione sensu oraz trudne do wymówienia i zapamiętania. Miała destrukcyjny wpływ na język polski, narzucała pewne schematy myślowe. Poprzez propagandę, pewne sformułowania i wyrażenia, współczesnie istnieje  podział na słownictwo oficjalne i nieoficjalne.