Prometeusz - Archetyp Prometeusza - opracowanie

Archetyp to wyobrażenie wspólne dla jakiejś grupy społecznej. Jest utrwalone w jej świadomości na stałe, a pochodzi najczęściej z wielowiekowego przekazu tradycji. W naszej kulturze bardzo dużą rolę odgrywają mity greckie. Są one na tyle zakorzenione, że to na nich mogła budować się nasza tradycja. Stąd mówi się często, iż na tradycji śródziemnomorskiej oparta jest nasza - słowiańska.

Mitologia to dla nas skarbiec zróżnicowanych postaw i zachowań, które możemy dopasować do różnych sytuacji. Tak rzecz ma się z mitem o Prometeuszu. Jego postawa stanowi wzorzec osobowy, który możemy dopasować nawet do współczesnych sytuacji i zachowań. To także jest ważną cechą archetypu - możliwość uaktualnienia mitycznej postawy do warunków współczesnych, jednym słowem - przepisanie archetypu na dzisiejsze realia.

Prometeusz w swoich działaniach wykazywał się pozytywnymi cechami takimi jak: odwaga, poświęcenie, bohaterstwo, spryt czy chęć służenia idei. Jeśli jakiś człowiek swoimi posunięciami dowiedzie posiadania tych cech, mówimy, że przedstawia postawę prometejską. Określenie takie dowodzi, że świadomie odwołujemy się do archetypu Prometeusza i tym jednym słowem pragniemy zastąpić cały zestaw pozytywów.

Każdy, kto poświęca się w imię dobra większej wspólnoty samemu przy tym cierpiąc, może być nazwany Prometeuszem. Na przykład członek stowarzyszenia humanitarnego niosący pomoc żywnościową dzieciom w Afryce nie ma pewności, czy nie zostanie zabity lub obrabowany przez miejscowych rzezimieszków, jednak ofiarnie śpieszy z ratunkiem. Matka, która nie dosypia i nie dojada po to, aby swoim dzieciom zapewnić wikt i opierunek. Lekarz, który może zarazić się niebezpieczną chorobą w slumsach, mimo to śpieszy do zarażonych, by podać im lekarstwo. Nawet uczeń, który bierze na siebie całą winę za psikusa, który był sprawką całej klasy i wie, że tylko on będzie ukarany.

Przykłady nie oddają w całości archetypu Prometeusza; rzadko się zdarza, by dana osoba wykazała się wszystkimi cechami charakterystycznymi dla tytana. Jednak ważne jest, by te czyny, które są charakterystyczne dla jego działania, można było w tych przykładach łatwo rozróżnić. Często mianem Prometeusza określa się osobę, która coś przeskrobała, jednak zrobiła to w dobrej wierze - podobnie jak sam tytan, który postąpił nagannie kradnąc iskry z Olimpu, jednak dzięki temu ludzie mogli mieć ogień i - co za tym idzie - nauczyć się wytapiać metale, gotować czy ogrzewać domy.

Dalej - przykładem może być osoba, która sprzeciwia się ogólnie panującym regułom, by dokonać czegoś moralnie szczytnego. Wtedy bohatera określa się przede wszystkim jako buntownika, który za cenę swojej wolności lub życia postępuje według niezmiennych zasad moralnych. Innym rodzajem jest postawa prometejska, która przejawia się w trosce o dobro ludzkości. Wtedy jeden człowiek w jakiś sposób pomaga lub nawet ratuje od nieszczęścia osoby, których może nawet nie znać. Dla niego liczy się bowiem człowieczeństwo, sam pierwiastek ludzki, który pragnie uchronić przed degradacją. Ratunek ten jest jeszcze bardziej godny podziwu, gdyż bohater nie kieruje się osobistymi preferencjami, tylko działa w imię wyższej idei.

Prometejską nazwać można także postawę człowieka, który w imię dobra ogółu nie postępuje w pełni legalnie, ale korzysta z różnych forteli i wybiegów, co świadczy o jego inteligencji i obnaża próżność lub pychę oponentów. Ma to odniesienie do sytuacji, kiedy Prometeusz zakpił z Zeusa (legenda o dwóch workach ofiarnych - z kośćmi przykrytymi tłuszczem i mięsem przykrytym suchą skórą). Był świadom wad króla Olimpu i nie omieszkał ich wykorzystać przysługując się dzięki temu ludziom (nie musieli składać bogom ofiary mięsnej).

Ogólnie rzecz biorąc, archetyp Prometeusza jest bardzo pojemny, jednak jeśli mówimy o postawie prometejskiej, na myśl powinny nasuwać się nam przede wszystkim cechy takie jak: heroizm, odwaga, dbanie o dobro ogółu, zgoda na cierpienie za ludzkość, poświęcenie, spryt i przebiegłość, buntownicza natura, mądrość i uczynność.