Monarchia despotyczna - definicja, cechy. Przykład starożytnego Egiptu

Monarchia despotyczna jest ustrojem, w którym pełnia władzy należy do jednej osoby, która władzę zdobyła najczęściej w sposób legalny. Jednostka sprawująca władzę dzierży zarówno władzę prawodawczą i wykonawczą, jak i sądowniczą.

Monarchia despotyczna różni się od innych ustrojów monarchicznych wieloma cechami. Po pierwsze, istniało w niej nie tylko przekonanie, na temat boskości władzy (jakie uznawane było także w wielu innych typach monarchii), ale także wierzono, że władca jest bogiem lub synem boga. Jednocześnie władca pełni rolę najwyższego kapłana. Po drugie, w monarchii despotycznej władca nie był ograniczony żadnymi prawami, co odróżnia władzę despotyczną nawet od monarchii absolutnej, w której król, mimo monopolu na władzę, podlegał pewnym skodyfikowanym prawom.

Innymi ważnymi cechami despotyzmu był scentralizowany model państwa (co jest właściwe także dla monarchii absolutnej), a także mocno zhierarchizowana struktura społeczna. Najważniejszą rolę w despotycznym państwie najczęściej odgrywali kapłani, którzy, jako nieliczni posiadali szeroką wiedzę i wykształcenie – nieraz wystarczające do manipulowania sprawującym władzę monarchą. Warto dodać, że monarchia despotyczna, jak większość monarchii, była dziedziczna.

Przykładem historycznego występowania monarchii despotycznej jest starożytność, np. Egipt czasów faraonów, czy królestwa Bliskiego Wschodu. Starożytny Egipt jest bardzo dobrym przykładem ustroju monarchii despotycznej – nieograniczoną władzę sprawowali tam faraonowie będący ziemskim urzeczywistnieniem egipskich bogów (lub ich synów, np. syna boga Re). Wraz z upływem czasu coraz większy wpływ na władzę faraonów mieli kapłani, a innymi liczącymi się klasami społecznymi byli urzędnicy i żołnierze. Pozostałą część społeczeństwa starożytnego Egiptu stanowili chłopi i niewolnicy.

Ustroje despotyczne i ich gospodarka w dużej mierze opierały się o wyzysk najniższych klas społecznych, co po części stało się źródłem ich upadku. Inną przyczyną odejścia od ustrojów despotycznych jest degeneracja władzy, jej zmniejszająca się skuteczność itp. Współcześnie ustrój monarchii despotycznej nie występuje w żadnym kraju.