Prawo ziemi a prawo krwi - porównanie

Obywatelstwo jest swoistą więzią prawną i emocjonalną, która łączy każdego człowieka z konkretnym państwem siecią wzajemnych powiązań. Prawo międzynarodowe dopuszcza dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa: prawo ziemi oraz prawo krwi. Każde państwo ma możliwość podjęcia niezależnej decyzji o metodzie, która w świetle obowiązującego w nim prawa będzie jedyną słuszną drogą otrzymania jego obywatelstwa.

W krajach, w których obowiązuje prawo ziemi (łac. „ius soli”), każde nowonarodzone dziecko zyskuje automatycznie obywatelstwo kraju, w którym przyszło na swiat. Niezależnie od narodowości rodziców – taki zwyczaj prawny obowiązuje np. w Stanach Zjednoczonych i w większości krajów Ameryki Południowej.

Przeciwieństwem nadawania obywatelstwa według miejsca urodzenia jest prawo krwi (łac. „ius sanguinis”), dotyczące przejmowania przez dziecko obywatelstwa po przynajmniej jednym z rodziców. Prawo krwi jest pierwotnym, tradycyjnym i najpowszechniejszych na świecie sposobem decydowania o przynależności narodowej  dziecka.

Obie powyższe metody nabywania obywatelstwa, pomimo iż odnoszą się do tej samej sytuacji i ich rezultaty są identyczne, różnią się od siebie w sposób zasadniczy metodą postępowania. W przypadku prawa krwi decydujące znaczenie ma przynależność narodowa rodziców, która z kolei przy prawie ziemi nie jest w ogóle brana pod uwagę. W świetle prawa międzynarodowego występuje jednak jeszcze jeden istotny aspekt w sprawie nadawania obywatelstwa, mianowicie sytuacja, w której w wyniku działania różnych czynników jednostka nie posiada obywatelstwa żadnego kraju, czyli uznawana jest za apatrydę.

Ustawa o obywatelstwie polskim  z dnia 15. lutego 1962 roku dopuszcza w takim przypadku, zastosowanie zasady prawa ziemi, pomimo iż w Polsce obowiązuje tylko i wyłącznie prawo krwi. Wówczas osoba urodzona na terytorium Polski, a nie posiadająca formalnie żadnego obywatelstwa nabywa automatycznie polski paszport, np. w przypadku niezidentyfikowania tożsamości rodziców, nieposiadania przez nich żadnego obywatelstwa lub pochodzenia z państwa, w którym nadaje się obywatelstwo tylko i wyłącznie na zasadzie prawa ziemi. Kwestia ta została w podobny sposób rozwiązana w wielu innych krajach.