Deklaracja barcelońska - geneza, postanowienia

Unia Europejska starała się kontynuować tradycje współpracy Wspólnoty Europejskiej (WE) z państwami rejonu Morza Śródziemnego, zapoczątkowane jeszcze w latach 60-tych (m.in. umowy z krajami Maghrebu z 1969 roku). 

Globalna Polityka Śródziemnomorska (rozpoczęta w 1972 roku), w 1990 roku została zamieniona na Nową Politykę Śródziemnomorską. Państwa unijne doskonale zdawały sobie sprawę z konieczności współpracy z państwami basenu Morza Śródziemnego, dlatego kilka lat później opracowały program Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego. Pierwszym widocznym rezultatem przyjęcia projektu było zwołanie spotkania przedstawicieli państw UE i krajów południowo- i wschodniośródziemnomorskich na listopad 1995 roku do Barcelony.

Deklaracja barcelońska przyjęta podczas obrad 15 krajów Unii Europejskiej oraz 12 państw regionu śródziemnomorskiego (Turcja, Algieria, Cypr, Egipt, Jordania, Maroko, Liban, Malta, Palestyna, Syria, Tunezja, Izrael), które odbywały się w Barcelonie w dniach 27–28 listopada 1995 roku, była pierwszym ważnym dokumentem w ramach rozpoczętego tzw. Procesu Barcelońskiego. Określano w niej podstawowe cele i normy współdziałania tych krajów. Wzorem dla tego dokumentu był Akt Końcowy KBWE z Helsinek z roku 1975. Zgodnie z zapisem Deklaracji planowano realizować trzy zasadnicze obszary partnerstwa (tzw. koszyki):

- polityczne i dotyczące budowy wspólnego systemu bezpieczeństwa,

- gospodarcze i finansowe, które zapewniłyby dobrobyt współpracującym państwom,

- społeczne, humanitarne i kulturowe, dzięki którym budowano poczucie jedności między obywatelami tych krajów.

W celu realizacji wymienionych koszyków wprowadzono szereg programów, które wypełniałyby założenia określone w Deklaracji Barcelońskiej. W przypadku planów gospodarczo-finansowych najważniejszym przedsięwzięciem było wprowadzenie programu MEDA I (1995–1999) i MEDA II (2000–2006). Ustalał on zasady wsparcia finansowego dla krajów śródziemnomorskich, analogicznie do programu PHARE dla państw Europy Środkowo-Wschodniej. Ponadto planowano stworzenie strefy wolnego handlu do roku 2010.