Tanzimat - definicja, opracowanie, charakterystyka okresu

Termin „tanzimat” tłumaczy się z języka osmańsko-tureckiego jako „reorganizacja”.W dziejach Imperium Osmańskiego czas reorganizacji, a który nazywany jest okresem tanzimatu, przypadł na wiek XVIII. Imperium Osmańskie było jednym z największych i najpotężniejszych imperiów w historii świata. Państwo to swoją ekspansję rozpoczęło już w XIV w. Po seriach podbojów Turcy zostali zepchnięci do defensywy, ich państwo zaczęło przeżywać widoczny kryzys, który szczególnie uwidocznił się w XVIII w. Osmańskie elity, aby nie dopuścić do głębszego pogrążania się państwa, postanowiły dokonać reform organizacyjnych w imperium.

XVIII w. to czas politycznej słabości Imperium Osmańskiego, praktycznie utraciło ono kontrolę nad większością terytoriówPółwyspu Bałkańskiego, nie było tak mobilne jak modernizujące się państwa europejskie, ciągle pozostawało w stagnacji. „Imperium” nie miało tylko problemów w swej europejskiej części, ale także na Bliskim Wschodzie, gdzie zależność Egiptu od Stambułu nieco się rozluźniła. Przyczynami słabości Imperium Osmańskiego był kryzys osmańskich instytucji władzy centralnej oraz słabość administracji państwowej. Innym, jeszcze większej wagi problemem była wielonarodowościowość państwa, która rozsadzała je od wewnątrz. 

Problem ten był szczególnie widoczny na Bałkanach, gdzie pod jurysdykcją Osmanów znajdowało się wiele narodów. Na początku XVIII w. uwidaczniały się coraz bardziej antytureckie nastroje wśród Greków, którzy byli narodem wysoko rozwiniętym posiadającym szerokie, wykształcone elity intelektualne. Grecy tworzyli tajne stowarzyszenia zwane hateriami, których celem było wyzwolenie Grecji z pod władzy Stambułu.Grekom udało się doprowadzić do powstania antyosmańskiego w 1822 r., które zakończyło się klęską. Aspiracje wolnościowe Greków uzyskały pewne poparcie ze strony europejskich mocarstw, Rosji, Francji i Wielkiej Brytanii, które domagały się od Turcji nadanie Grekom autonomii. 

Żądania państw europejskich nie doczekały się akceptacji ze strony Turcji, przez co doszło do wybuch wojny między Turcją a połączonymi siłami rosyjsko-francusko-brytyjskimi.Turcja w wojnie poniosła klęskę, została zmuszona w podpisanym w 1829 r. pokoju w Adrianopolu oraz nadać autonomię Mołdawii , Wołoszczyźnie i Serbii a także wycofać się z Grecji, co oznaczało odzyskanie niepodległości przez Greków. Turcja pokazała swoją słabość także podczas wojny krymskiej z lat 1853-1856, bez wsparcia francusko-brytyjskiego nie zdołałaby pokonać Rosjan. Kolejną klęską Turcji był traktat z San Stefano z 1878r., do podpisania którego Turcja została zmuszona po przegranej w wojnie z Rosją, której przyczyną była seria antytureckich wystąpień narodów bałkańskich, które znajdowały się pod wpływem Rosji. Traktat z San Stefano uczynił niepodległymi Serbię i Czarnogórę oraz tworzył formalnie zależne od Turcji księstwo bułgarskie, w traktacie z San Stefano dokonano drobnych korekt w tym samym roku w Berlinie. 

Powtarzającym się klęskom Turcy postanowili realnie przeciwdziałać, poprzez reformy, od 1839r. gdy sułtanem został Abdulmecid I. Uznaje się, że w Imperium Osmańskim okres tanzimatu przypada na lata 1839-1876. Podczas tego okresu Turkom udało się zreformować administrację, wojsko oraz szkolnictwo. Reformy ustanowiły powszechny obowiązek służby wojskowej muzułmanów, kodeks administracyjny i sądowy, wilajety(prowincje) i sandżaki (jednostki administracyjne wchodzące w skład wilajetu), Bank Ottomański, równość wobec prawa bez względu na wyznawaną religię. Ograniczono także autokratyczną władzę sułtana. 

W Turcji powstawały nowego typu szkoły, do których programy nauczania wzorowano na programach zachodnioeuropejskich. Skutkiem wzorowania się na trendach europejskich była pewna europeizacja muzułmanów kształcących się w nowych szkołach. Dzięki modernizacji imperium powstał także tzw. ruch młodoosmański domagający się gruntownej modernizacji państwa poprzez stworzenie konstytucji, co oznaczałoby ustanowienie monarchii konstytucyjnej.