Janko z Czarnkowa - kronikarz

Kronikarz i podkanclerzy koronny Jan, herbu Nałęcz, urodził się około roku 1320 w Czarnkowie w Wielkopolsce, jako syn Bogumiła, starosty czarnkowskiego. Matka nieznana. Po skończonych studiach w zakresie prawa rozpoczął karierę kościelną na dworze biskupa z Wiślicy, któremu służył jako dyplomata w poselstwach do Awinionu. Z czasem został nominowany na godność archidiakona gnieźnieńskiego, zastępując Jana z Buska, do którego odwołania prawdopodobnie wydatnie się przyczynił. Około roku 1360 związał się kancelarią królewską Kazimierza Wielkiego, w której w latach 1366-1371 był nawet podkanclerzym.

Od początku swojej aktywności politycznej blisko współpracował z królem Kazimierzem Wielkim, któremu oprócz błyskawicznej kariery zawdzięczał także liczne uposażenia i beneficja kościelne. Jego pozycja uległa znaczącemu osłabieniu po śmierci swojego protektora w roku 1370, ponieważ Jan z Czarnkowa, jako stronnik Kaźka Słupskiego gorąco sprzeciwiał się andegaweńskiej sukcesji w Krakowie. Ostatecznie w wyniku wcześniejszych porozumień zmarłego króla z Węgrami władzę nad Królestwem Polskim przejął Ludwik Węgierski a Jan z Czarnkowa oskarżony o udział w spisku, którego przedmiotem była m. in. kradzież insygniów królewskich z grobowca Kazimierza Wielkiego (profanacja), został pozbawiony wysokiej funkcji państwowej - w roku 1370 został odwołany ze stanowiska podkanclerza koronnego. Dodatkowo z inicjatywy królowej Elżbiety Łokietkówny Jan z Czarnkowa został uwieziony a następnie po dwóch procesach (jednym arcybiskupim i drugim złożonym z najwyższych dostojników w państwie) skazany na konfiskatę dóbr i banicję.

Wówczas, będąc już poniekąd na tzw. politycznej emeryturze, Jan z Czarnkowa rozpoczął pisanie swojej słynnej kroniki (łac. Joannis de Czarnkow chronicon Polonorum), która opisuje szczegółowo historię Królestwa Polskiego od roku 1370 aż roku 1384, na którym to autor zakończył pracę ze względu na swoją śmierć w roku 1387. Preferencje polityczne Jana z Czarnkowa znalazły odzwierciedlenie w jego dziele, ponieważ opisując wydarzenia, których poniekąd był świadkiem, nie omieszkał przedstawić Kazimierza Wielkiego jako idealnego władcy o niemal wzorcowych przymiotach, a panowanie swojego politycznego przeciwnika – Ludwika Andegaweńskiego, nakreślił jako okres powszechnego chaosu i niepewności.
Kronika Jana z Czarnkowa została napisana pierwotnie w języku łacińskim a dzisiaj stanowi bezsprzecznie jeden z pierwszych w dziejach polskiego piśmiennictwa zabytków literackich w formie pamiętnika.