Anglikanizm - zasady, cechy, charakterystyka

Kwestia powstania kościoła anglikańskiego ściśle wiąże się z osobą Henryka VIII – króla Anglii w latach 1509-1547. Władca ten, w początkowym etapie swojego panowania, był wielkim przeciwnikiem Lutra, za co otrzymał od papieża tytuł „obrońcy wiary”.

Tym niemniej, gdy stolica apostolska odrzuciła jego prośbę o unieważnienie małżeństwa z Katarzyną Aragońską, która nie była w stanie dać mu męskiego potomka, Henryk VIII podjął decyzję o zerwaniu kontaktów z hierarchia rzymską. Nałożenie przez papieża ekskomuniki na króla jedynie przyspieszyło rozłam. W roku 1534 angielski parlament przy poparciu prymasa Thomasa Cranmera ogłosił niezależność kościoła Anglii od Rzymu. Od tej pory zwierzchnictwo Kościoła należało do króla, który na mocy Aktu Supremacji był „głową Kościoła anglikańskiego”. Jednocześnie zatwierdzono małżeństwo władcy z Anną Boleyn.

Zdecydowana większość społeczeństwa opowiedziała się po stronie Henryka VIII; przeciwników zazwyczaj ścinano (m.in. Thomasa Morusa autora „Utopii”). Ponadto zatwierdzono konfiskatę dóbr pomniejszych klasztorów, inne opodatkowano. Prześladowania te miały się z czasem nasilać. W drugiej połowie lat 30-tych wybuchały powstania, które jednak szybko zostały stłumione, zaś polityka antykatolicka nabierała na sile (zdelegalizowano ostatecznie klasztory).

Doktrynę nowego kościoła tworzono stopniowo, bowiem sam akt założycielski nie miał jeszcze znaczenia teologicznego. Wykładnia doktryny znalazła się w opracowanym pod kierunkiem prymasa Cranmera „Modlitewniku powszechnym”.

Anglikanizm przejął i połączył pewne aspekty tradycji rzymskokatolickiej, jak i protestanckiej. I tak uznano, iż najwyższym autorytetem i źródłem zbawienia może być jedynie Biblia interpretowana w oparciu o tradycję i rozum. Położono nacisk na wolną wolę, pracę nad sobą oraz łaskę bożą. Obecność Jezusa w sakramentach uznawana jest jako symboliczna. Jednoznacznie odrzucono zwierzchnictwo stolicy apostolskiej (choć to się zmienia). Na czele zhierarchizowanej struktury stał król, który posiada przywilej wyznaczania biskupów. Zniesiono sądy kościele. Najistotniejsze sakramenty sprawowane są przez osoby specjalnie wyznaczone. Ponadto w kościele anglikańskim nie obowiązuje celibat.  

Fiaskiem zakończyła się próba restauracji religii katolickiej podjęta przez córkę Henryka VIII, Marię Tudor. Jej następczyni, Elżbieta I ogłosiła 39 artykułów wiary, które stanowią kanon dogmatyczny anglikanów.

W wieku XIX wewnątrz kościoła anglikańskiego doszło do podziału, w wyniku którego powstał konserwatywny odłam nawiązujący do katolicyzmu oraz ludowy bliższy kalwinizmowi.
Anglikanizm występuje głównie na terenach wysp brytyjskich (również w dawnych koloniach) oraz w Stanach Zjednoczonych.