Rząd Mazowieckiego - polityka zagraniczna po '89 r.

Odzyskanie przez Polskę możliwości prowadzenia w pełni niezależnej, suwerennej polityki zagranicznej podporządkowanej tylko i wyłącznie tzw. polskie racji stanu powiązane było z diametralną zmianą sytuacji wewnętrznej, tj. rozpadem ZSRR w roku 1991 oraz transformacją ustrojową wewnątrz państwa w roku 1989 r.

Powstały w sierpniu 1989 r. rząd Tadeusza Mazowieckiego stanął przed trudnym zadaniem wprowadzenia Polski do świata demokratycznej polityki międzynarodowej oraz ułożenia stosunków dyplomatycznych z państwami ościennymi, w których wówczas również zachodziły gwałtowne zmiany. Już 12. września 1989 r. nowy premier nakreślił ogólne zasady polskiej polityki zagranicznej na najbliższe lata, a dotyczyły one m.in. współpracy z międzynarodowymi instytucjami finansowymi w celu wyzwolenia się z „tradycyjnej orientacji wschodniej” polskiej gospodarki, zachęcenia do ułożenia partnerskich stosunków z innymi krajami, które według Mazowieckiego lepiej gwarantowały porządek niż dominacja siły, chęci współtworzenia przez Polskę nowej wspólnej Europy, a także – pokojowego doprowadzenia do opuszczenia terytorium Polski przez Armię Czerwoną (sygnalizowano również konieczność likwidacji Układu Warszawskiego i RWPG).

Jednym z priorytetów polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. było nadrobienie zaległości w kwestii postępującej już od dłuższego czasu integracji ogólnoeuropejskiej. Aby skuteczniej o nią zabiegać, rząd Mazowieckiego zdecydował się poszukać wsparcia dla polskich dążeń w Republice Federalnej Niemiec – odtąd starano się podtrzymywać przyjazne stosunki pomiędzy oboma krajami. Jednak problematyczną wciąż pozostawała kwestia regulacji przebiegu polskiej granicy zachodniej z jednoczącymi się Niemcami. Wzajemna nieufność oraz partykularne aspiracje utrudniały osiągnięcie trwałego porozumienia. Dopiero we wrześniu 1990 r. w Moskwie przyjęto tzw. „Układ o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec”, który sankcjonował postanowienia paryskie. W październiku 1990 r. doszło do trwałego zjednoczenia RFN i NRD w jednolite państwo niemieckie.

Kolejnym kluczowym dla polskiej polityki zagranicznej zagadnieniem było związanie się ze Wspólnotami Europy oraz wejście do międzynarodowego, gwarantującego bezpieczeństwo, sojuszu, jakim był Pakt Północnoatlantycki, czyli – do NATO. Długotrwały proces integracji ze strukturami NATO oraz dostosowywanie się do rygorystycznych wymogów członkostwa zostały zakończone powodzeniem dopiero w 1999 r., ale to rząd Mazowieckiego położył podwaliny pod ten niewątpliwy sukces odradzającej się Polski oraz przełamał rezerwę, z jaką państwa Paktu odnosiły się do państw gorzej uzbrojonych.

Podczas kadencji gabinetu Mazowieckiego udało się Polsce ponadto nawiązać przyjazne stosunki dyplomatyczne oraz więzy gospodarcze m.in. z Wielką Brytanią i Francją, a także zasygnalizować społeczności europejskiej chęci dołączenia Polski w przyszłości do Zjednoczonej Europy.