Zakony rycerskie w średniowieczu - Powstanie zakonów rycerskich

Po trwałym zainstalowaniu swojej władzy na Bliskim Wschodzie, chrześcijanie stanęli przed poważnym problem, jakim była liczebność ich armii, która w obliczu stałego zagrożenia ze strony sąsiednich władców muzułmańskich nie gwarantowała bezpieczeństwa granicom państw krzyżowych. Największym ich zmartwieniem była niemożność sukcesywnego uzupełniania szeregów swojego wojska, ze względu na stosunkowo niewielką liczbę rycerzy, którzy zdecydowali się nie wracać do swoich domów. Osobną kwestią była jeszcze wartość bojowa i sprawność pospolitego ruszenia jakie zwoływano jedynie w razie konieczności. W celu skuteczniejszej obrony swoich posiadłości oraz zdobycia większej niezależności od potężnych, nie zawsze podążających za jego myślą polityczną, wasali król jerozolimski postanowił w końcu skupić swoją uwagę na tzw. zakonach rycerskich i na nich oprzeć dowodzoną przez siebie armię.

Zakony rycerskie były powstałymi z pierwotnych stowarzyszeń utworzonych jeszcze w minionym wieku do ochrony i obsługi przybywających do Ziemi Świętej, bractwa zakonne, których role modlitewne i kontemplacyjne zostały ograniczone do niezbędnego minimum na rzecz obowiązku walki z niewiernymi. Oprócz braci duchownych w ich skład wchodzili także bracia świeccy, którzy tworzyli władze oraz trzon siły militarnej zgromadzenia. Wart podkreślenia jest fakt, iż zakony rycerskie od początku swojego istnienia nie były podporządkowane żadnej lokalnej władzy świeckiej ani duchownej, lecz podlegały bezpośrednio papieżowi, dzięki czemu zyskały szeroki zakres swobód w szeroko pojętych działaniach, mających za zadanie „krzewienie wiary za pomocą miecza”.

Pierwszym powstałym w Ziemi Świętej zakonem rycerskim z prawdziwego zdarzenia byli templariusze. Ich historycznym założycielem był Hugon z Payens - szampański rycerz, który w roku 1118 otrzymał od króla Baldwina II dawną Świątynię Salomona z Jerozolimie (łac. templum), gdzie ulokował pierwszą siedzibę swojego bractwa. W roku 1128 Bernard z Clairvoux - wielki propagator idei krucjat na kontynencie - ułożył templariuszom specjalną regułę zakonną wzorowaną na cystersach i od tego czasu Rycerze Świątyni zaczęli stopniowo odgrywać co raz większą rolę w dziejach Królestwa.

Według schematu organizacyjnego templariuszy, około roku 1130 został utworzony drugi regularny zakon rycerski w Palestynie - Joannici, zwani też Szpitalnikami, ponieważ pierwotnie zajmowali się oni schroniskami i hospicjami obsługującymi pielgrzymujących do Jerozolimy chrześcijan. Pierwszym przywódcą Joannitów został Rajmund z Le Puy.

W obu wspomnianych wyżej zakonach dominował zdecydowanie element francuski (w przypadku Joannitów z wyraźną domieszką żywiołu włoskiego). Kiedy jednak z czasem na Wschód do walki z niewiernymi przybywało co raz więcej rycerzy i pielgrzymów niemieckich wykształciło się tam kolejne wielkie zgromadzenie zakonne - Zakon Panny Marii, który w Polsce bardziej znany jest pod nazwą Zakonu Krzyżackiego. Został on założony w czasie trwania trzeciej krucjaty około roku 1191 na bazie działającego już wcześniej z Jerozolimie niemieckiego bractwa szpitalnego.

Wszystkie zakony rycerskie dzięki sprzyjającej im polityce królów jerozolimskich opartej o nadawaniu im w zarząd całych prowincji i kluczowych twierdz dość szybko stały się podstawową siłą militarną Królestwa Jerozolimskiego, osiągając przy okazji znaczne majątki.