Leon IX – papież wojownik i reformator

Leon IX - takie imię przybrał po wyborze na Stolicę Apostolską Brunon z Egisheim w Alzacji (wówczas leżącej w granicach Cesarstwa). Urodził się on w roku 1002 jako syn księcia Hugona, krewnego cesarza Konrada II. Już w wieku pięciu lat, Brunon został oddany na wychowanie do biskupa Toul - Bertolda, u boku którego zdobył podstawy wykształcenia (trivium i quadrivium) w miejscowej szkole katedralnej. W roku 1018, zgodnie z panującym zwyczajem, Brunon został mianowany na kanonika Saint-Etienne a niedługo potem otrzymał święcenia kapłańskie. W roku 1026 został biskupem Toul, gdzie od razu z pomocą zwoływanych często synodów zabrał się z przeprowadzenie najważniejszych reform w duchu ideologii kluniackiej, m. in. powrót do obsadzania stanowisk kościelnych osobami kompetentnymi. Będąc biskupem Toul Brunon aktywnie działał jako współpracownik i doradca cesarza Konrada II a po jego śmierci w roku 1039 także Henryka III.

Po śmierci papieża Damazego w roku 1048, na jego następcę konklawe zaproponowało kandydaturę arcybiskupa Lyonu, który jednak odmówił przyjęcia godności. W tej sytuacji Henryk III desygnował na papieża właśnie Brunona, który w obecności legatów z Rzymu wprawdzie zaakceptował nominację, ale zaznaczył, iż przyjmie urząd tylko w wypadku, kiedy Rzymianie i duchowieństwo jednogłośnie zaakceptuje jego kandydaturę, podkreślając wymóg wyboru a nie mianowania. Uzyskawszy stosowne zapewniania Brunon przybył do Rzymu w stroju pątniczym, gdzie w dniu 12 lutego 1049 został koronowany w Bazylice Św. Piotra na papieża, przyjmując imię Leon IX.

Jego pontyfikat choć niezwykle krótki - zaledwie pięć lat - wniósł bardzo wiele do przechodzącego kryzys średniowiecznego Kościoła katolickiego. Leon IX zapoczątkował proces gruntownych i trwałych zmian w duchu kluniackim, reformując kurię rzymską i papieską oraz ogólnie zdyscyplinował życie europejskiego kleru. Jego działania sprowadzały się do uniezależnienia papiestwa od władzy świeckiej, głównie od cesarza oraz zwalczania zjawiska symonii (sprzedawania godności kościelnych), nepotyzmu (obsadzania urzędów kościelnych swoimi krewnymi) i nikolaityzm (nieprzestrzegania celibatu). Walkę z niedoskonałościami średniowiecznego kleru Leon IX prowadził głównie poprzez zwoływane regularnie synody generalne, w których uczestniczył osobiście - łącznie odbył ich dwanaście, na terenie Italii, Francji oraz Cesarstwa. Nałożył bardzo wysokie kary na duchownych nieprzestrzegających celibatu oraz tych, którzy sprawowali swój urząd dzięki przekupstwu a także odwołał wszystkich biskupów symoniackich. Kolejną ważną innowacją wprowadzoną przez Leona IX było założenie kolegium kardynalskiego, którego głównym zdaniem było pomoc papieżowi w sprawowaniu należytej posługi Kościołowi i wiernym oraz głoszeniu wiary w całym chrześcijańskim świecie.

W roku 1053 Leon IX zdecydował się podjąć interwencję zbrojną przeciwko, stale zagrażającym jego panowaniu na południu Włoch, Normanom. Towarzyszyły mu wówczas także posiłki niemieckie, italskie oraz siły powstańców apulijskich, ale nie uchroniły one armii dowodzonej osobiście przez papieża przez spektakularną klęską z wojskami normandzkimi pod Civitate w dniu 18 czerwca roku 1053. Po przegraniej bitwie do niewoli dostał się sam Leon IX, którego zwolniono dopiero po kilkumiesięcznym uwięzieniu w obliczu ciężkiej zapaści na zdrowiu. Klika miesięcy po powrocie do Rzymu Leon IX zmarł w dniu 19 kwietnia roku 1054.