Sztuka i piśmiennictwo późnego średniowiecza

Językiem, za sprawą którego piśmiennictwo w okresie średniowiecza mogło się rozwijać, była łacina. Język łaciński był językiem teologii oraz całej reszty popularnych dziedzin naukowych owego czasu – prawa i administracji publicznej czy dziejopisarstwa.

To ostatnie zajmowało szczególne miejsce w ówczesnej kulturze. Uświadomiono sobie bowiem potrzebę zachowania dla kolejnych pokoleń dzieł oraz pamięci o najistotniejszych wydarzeniach. Dzieła historyczne przybierały najczęściej postać zapisków rocznikarskich, którymi trudnili się zwłaszcza zakonnicy i katedralny kler. Znaczenie obszerniejsze były kroniki – opowieści zachowujące chronologiczną ciągłość, opatrzone licznymi komentarzami autorskimi.

Z czasem coraz śmielej sięgano po języki narodowe. Zwłaszcza sprawy życia codziennego niekoniecznie wymagały obrazowania za pomocą łaciny. Przyczyną awansu języków narodowych był fakt, że coraz więcej osób zmuszonych było do księgowania własnych interesów (kupcy). Postępująca alfabetyzacja wpływała natomiast na przyspieszenie rozwoju późnośredniowiecznego piśmiennictwa.

Trwałym dziedzictwem cywilizacji europejskiej stały się m. in. utwory Dante Alighieriego, Francesco Petrarci i Giovanniego Boccaccia. Pierwszy z nich, wybitny twórca poezji narodowej i propagator idei zjednoczenia Włoch, tkwił bardzo mocno w filozofii tomistycznej. Jego główne dzieło – „Boska Komedia”, miało na celu bronić, w artystyczny sposób, wizji Tomasza z Akwinu. Petrarca, w porównaniu z Dantem, był zdecydowanie bardziej postępowy. Swą sławę zawdzięczał przede wszystkim liryce włoskiej – sonety, których motywem przewodnim była miłość do Laury, stały się niedoścignionym wzorem i natchnieniem dla jego naśladowców. Boccaccio natomiast, autor „Dekameronu”, w sposób niezwykle realistyczny ukazywał życie obyczajowe ówczesnych Włoch. Tematyka zatem stawała się coraz bardziej urozmaicona i bogata.

Równie bujnie rozwijała się dziedzina malarstwa. Zastosowanie farby olejnej oraz wynalazki drzeworytu i miedziorytu otworzyły zupełnie nowe drogi postępu. Jednocześnie nastąpiło wyrwanie się spod wpływów bizantyjskich – artysta w większym stopniu próbował przedstawić świat w sposób jak najbardziej realistyczny.

W architekturze styl gotycki (który zajął miejsce romańskiego) wraz ze schyłkiem Średniowiecza spychany był stopniowo przez świecki styl renesansowy.

Rzeźba stawała się coraz bardziej niezależna od architektury. Odradzały się zarówno płaskorzeźby, jak i rzeźby trójwymiarowe.
Głównymi ośrodkami, w których rodziły się nowe nurty i style były Włochy i państwo burgundzkie.