Sprowadzenie zakonu krzyżackiego za ziemie polskie

Po śmierci Bolesława Krzywoustego rozdrobnione państwo polskie, bardziej niż kiedykolwiek, miało prawo obawiać się zagrożenia ze stron sąsiadów. I tak, władcy Pomorza Gdańskiego, Mazowsza i Kujaw obserwując konsolidację plemion pruskich, nie mogli czuć się pewnie. Rozwiązaniem było przeprowadzenie akcji chrystianizacyjnej na tych terenach. Pierwsi mnisi rozpoczęli swoją działalność w roku 1209. Stolica Apostolska wciąż naciskała, aby zabiegi te przyspieszyć i rozszerzyć. W latach 20-tych, na własne wyprawy krucjatowe zdecydowali się Leszek Biały, Henryk Brodaty i Konrad Światłopełk. Z reguły nie przynosiły one wymiernych korzyści, szybko je więc zarzucono. Ostatecznie w roku 1226 Konrad Mazowiecki wystosował zaproszenie dla Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, za sprawa którego chciał zrealizować zamiar podbicia Prus.

Zakon krzyżacki był jednym z najpotężniejszych zgromadzeń tego typu, który oficjalnie zatwierdzony został przez papieża w roku 1191. Początkowo działający jako nieformalne stowarzyszenie opiekujące się rannymi, Zakon w krótkim czasie stał się instytucją niezwykle wpływową. Realizował tym samym plany kolonialne Sztaufów na Ziemi Świętej. Gdy oczywiste stało się, że ruch krucjatowy chyli się ku upadkowi wielki mistrz Herman von Salza podjął działania mające zakorzenić Zakon na kontynencie europejskim. Ponieważ jednak Krzyżacy nie ukrywali swych chęci ekspansji, bardzo często wchodzili w konflikt z władcami europejskimi. Już w roku 1225 zostali wyrzuceni z Siedmiogrodu przez Andrzeja II. Zaproszenie od Polaków przyszło więc w samą porę.

Konrad mazowiecki zawarł z wysłannikami Zakonu umowę, na mocy której nadał mu ziemię chełmińską (co nie było jednoznaczne z rezygnacją z władzy zwierzchniej nad tym terenem). W zamian Krzyżacy mieli podbić i schrystianizować Prusy. Zakon dopuścił się jednak fałszerstwa i dokument, który przedstawiony został cesarzowi Fryderykowi II przywidywał, że ziemia chełmińska oraz Prusy od tej pory podporządkowane są im oraz cesarzowi. Zaraz po osiedleniu w roku 1230 Krzyżacy, z pomocą Polaków, przystąpili do podboju Prusów. Wdzięczna Stolica Apostolska wspierała poczynania Zakonu udzielając mu przywilejów (inwestytura) oraz otaczając go swoją kuratelą. W najbliższych latach zakon krzyżacki wchłonął podobne, lecz znacznie słabsze instytucje działające w tamtych regionach (bracia dobrzańscy, Zakon Kawalerów Mieczowych). Na terenach zajmowanych wybudowane zostały krzyżackie zamki warowne (m.in. w Kwidzynie, Elblągu i Fromborku). Wszystko to przybliżało Krzyżaków do budowy mocno zorganizowanego państwa. Wybuchające powstania Prusów w przeciągu kolejnych dziesięcioleci miały być krwawo stłumione, a ich ziemie zagarnięte. Datą wyznaczającą koniec podboju plemion Pruskich jest roku 1283. Stolica państwa zakonnego został Malbork, a na podbite ziemie sprowadzeni zostali osadnicy niemieccy (duża rola gości Zakonu).

Przyznać należy, że w owym czasie, Krzyżacy, skupieni na Prusach, nie sprawiali Polakom kłopotów. Wręcz przeciwnie. Bardzo często zdarzało się, że polscy książęta sami garnęli się do walki u boku Zakonu.

Zagrożenie wzrosło dopiero na początku wieku kolejnego. Potężni północni sąsiedzi Polski postanowili bowiem spróbować swych sił w walce z osłabionym państwem Piastów.