Dramat, liryka, epika - rodzaje literackie. Cechy i ogólna charakterystyka

Od starożytności istnieje podział funkcjonujący w literaturoznawstwie. Antyczni twórcy wyróżnili podstawowe rodzaje literackie. Polska nauka przejęła tamten system, choć można dostrzec pewne rozbieżności.

Rodzaj literacki to podstawowa jednostka w literaturoznawstwie. Został wyszczególniony ze względu na strukturę oraz formę wypowiedzi. Istnieją trzy rodzaje literackie: dramat, liryka i epika. W obrębie poszczególnych rodzajów występują konkretne gatunki literackie.

Dramat wiąże dwie dziedziny: teatr oraz literaturę. Utwory dramatyczne w większości przeznaczone są do wystawienia scenicznego. Dlatego też rodzaj ten posiada swoiste cechy, charakterystyczne jedynie dla niego. Na strukturę dramatu składają się akty, sceny oraz pieśni chóru. Centralnymi postaciami są bohaterowie, natomiast narrator ma bardzo ograniczoną rolę. Jego wypowiedzi odnajdujemy w didaskaliach, czyli tekście pobocznym. Są to wskazówki i opisy pochodzące od autora, które mają służyć lepszej realizacji dzieła. Wypowiedzi w dramacie dzielą się na dialog (rozmowa dwóch lub kilku osób) oraz monolog (wypowiedź pojedynczej postaci). Gatunki dramatyczne to: dramat właściwy, tragedia oraz komedia. Przykładem dramatu są np.: „Antygona”, „Romeo i Julia”, „Świętoszek”, „Kordian”, „Dziady” czy też „Tango”.

Liryka to rodzaj, w którym centralną postacią jest podmiot liryczny. Osoba ta poprzez utwory wyraża swoje myśli, przeżycia oraz emocje. Często stosuje monolog, ale zdarza się też liryczny dialog. Charakterystyczne dla liryki jest występowanie licznych środków artystycznych takich jak: metafory, przerzutnie, epitety, wyliczenia oraz porównania. Ze względu na sposób wypowiedzi osoby mówiącej w dziele, lirykę dzielimy na:
- bezpośrednią (podmiot wyraża swoje emocje), do której nalezą liryka roli (podmiot liryczny to nie autor) oraz maski (podmiot liryczny pojawia się pod postacią innej osoby, rzeczy),
- pośrednią (brak wyznań wprost), gdzie wyróżniamy lirykę opisową (wyrażanie uczuć poprzez opis) i sytuacyjną (prezentacja jakiegoś zdarzenia).

Istnieje jeszcze liryka podmiotu zbiorowego oraz inwokacyjna. Gatunki liryczne są naprawdę rozmaite, a do najbardziej znanych należą: fraszka, pieśń, oda, sonet czy też hymn. Przykładami utworów lirycznych są „Treny” Kochanowskiego, „Ody” Horacego, „Radość pisania” Szymborskiej oraz „Oda do młodości” Mickiewicza.

Epika stanowi zapis rozważań i obserwacji osoby nazwanej w literaturze narratorem. To on podaje czytelnikowi gotowe informacje lub podsuwa konkretne rozwiązania problemów. Charakterystyczne dla tego rodzaju jest występowanie świata przedstawionego, na który składają się: czas akcji, miejsce akcji, wydarzenia i bohaterowie. Epika zakłada konkretną akcję, dlatego tego typu utwory mają określoną fabułę, są jedno- lub wielowątkowe. Rodzaj ten można poznać przede wszystkich po jego formie graficznej, ponieważ utwory epickie pisaną są zazwyczaj prozą. Gatunków epickich jest wiele, a do najpopularniejszych należą: powieść, legenda, baśń oraz opowiadanie. Przykładami takich utworów są między innymi „Krzyżacy”, „Lalka”, „Kamizelka”, „Królowa śniegu” czy też „Syzyfowe prace”.