Stefan Żeromski „Doktor Piotr” - charakterystyka bohaterów

Tytułowym bohaterem opowiadania Stefana Żeromskiego pt. „Doktor Piotr” jest Piotr Cedzyna – syn zubożałego szlachcica. Pomimo ciężkiej sytuacji, a dzięki staraniom ojca, udało mu się ukończyć Politechnikę w Zurychu. Był systematycznym i pracowitym studentem, czego dowodem może być fakt, iż został wytypowany do podjęcie samodzielnej pracy w laboratorium jednego z profesorów. W jego życiu bardzo wielką rolę odgrywał ojciec, który chciał wychować syna w myśl przestrzeganych przez siebie zasad. Jednak Piotr zupełnie nie rozumiał ideału szlacheckiego życia, wolał poszerzać swoją wiedzę. Mimo to tęsknił za Dominikiem i właśnie dlatego postanowił powrócić do ojczyzny po wielu latach rozłąki.

Więcej o postaci Piotra dowiadujemy się w momencie, gdy ten odkrywa prawdziwe źródło finansowania swoich studiów. Okazuje się on wtedy człowiekiem honorowym i bardzo wrażliwym na krzywdę ludzką. Odsłania się także jego idealizm – szczególnie widoczny podczas konfrontacji tej postaci z Bijakowskim. Doktor Piotr ostatecznie postanawia udać się do Hull, by pracować w laboratorium i zdobyć środki na spłacenie długów „zaciągniętych” przez ojca.

Dominik Cedzyna pochodził ze zubożałej szlachty. Zupełnie nie potrafił on odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Sporo czasu trawił na wspomnieniach tego, jak kiedyś było mu dobrze. W swojej głowie pielęgnował marzenie o tym, że mieszka na wsi, gdzie zarządza własną posiadłością. Z tym idealizmem wygrał jednak zmysł praktyczny – Dominik widząc, że nie może liczyć na powrót dawnych czasów, postanowił jak najlepiej zainwestować w rozwój syna. Pieniądze na jego studia zdobywał w sposób godny pogardy – obcinając dzienne pensje robotnikom.

Dominik Cedzyna był żywym przykładem starego ładu. Ubierał się elegancko, zawsze był dokładnie uczesany i ogolony. Jego największą miłością był syn, dla którego gotów był zrobić wszystko. Samotność i nudę przełamywały mu właśnie listy od Piotra. Ojciec tytułowego doktora kochał syna mocno wyidealizowanym uczuciem. Widział w nim nie tylko wielki talent, ale także kontynuatora rodowej tradycji. Dlatego nie wahał się kraść pieniędzy na jego naukę. Działanie swoje usprawiedliwiał tym, że robotnicy i tak nigdzie nie dostaliby większych pensji, więc musiało im się opłacać pracować.

Zupełnie inną i bardziej jednoznaczną postacią od poprzednich bohaterów jest Teodor Bijakowski. Urodził się on w Warszawie w ubogiej rodzinie właściciela niewielkiego szynku. Miał liczne rodzeństwo, a jego dzieciństwo upływało na wygłupach. Jednakże dopisało mu szczęście. Pewnego dnia został wzięty w opiekę przez właścicielkę zamieszkanego przezeń domu. Opłaciła ona edukację dziecka, które czyniło obiecujące postępy. Po śmierci kobiety znaleźli się inni ludzie niewahający się, by wesprzeć Teofila. Początkowo był on bardzo wdzięczny swoim dobrodziejom, ale sytuacja zmieniła się, gdy uzyskał tytuł inżyniera. Wraz z tym momentem Teodor Bijakowski stał się zupełnie innym człowiekiem. Zamiast złożyć podziękowania swym dobroczyńcom, postanowił on zgromadzić jak największy majątek. Dziesięć lat zajęło mu zdobycie odpowiedniej sumy rubli, która pozwoliłaby mu spokojnie żyć. Doczekał się także willi nad morzem i zaślubin z córką bogatego warszawiaka. Nie zapomniał tylko o rodzinie i regularnie wspierał swych bliskich.

Najciemniejszą stronę jego natury poznajemy wtedy, gdy jest zwierzchnikiem Dominika Cedzyny. Wówczas zaczął odczuwać wielką satysfakcję z powodu tego, że ma okazję wydawać polecenia szlachcicowi. Ujawniło się także jego wielkie zamiłowanie do majątku, który stał się ważniejszy niż godność i dobro pracowników. Koronnym dowodem jego zaślepienia pieniędzmi był fakt, iż zupełnie nie potrafił się nim cieszyć. Nie wiedział nawet, w jaki sposób może wykorzystać wszystkie swoje dobra.

Spośród wszystkich bohaterów „Doktora Piotra” najłatwiej jest dokonać oceny Tedora Bijakowskiego. Znacznie trudniej jest wypowiedzieć się na temat Cedzynów. Zarówno Dominik, jak i Piotr są postaciami niejednoznacznymi. Starszy z nich posunął się do kradzieży, ale zrobił to dla dobra syna, który był jego jedyną ostoją w nowym, niepasującym do wyobrażeń Dominika społeczeństwie. Piotr natomiast zachował się bardzo honorowo, jednak sposób, w jaki potraktował ojca był zdecydowanie zbyt surowy.