Władysław Reymont „Chłopi” - artyzm w „Chłopach” Władysława Reymonta

Epopeja chłopska, jak określa dzieło wybitnego noblisty wielu krytyków, należy do jednych z najpoczytniejszych i najciekawszych utworów w literaturze polskiej. Jej ogromną popularność i trwałe miejsce w sercach Polaków zapewnił niewątpliwie ogromny kunszt artystyczny jakim się odznacza. Nie bez przyczyny Władysław Reymont zwany jest mistrzem słowa. Dowód trafności tego stwierdzenia bezdyskusyjnie potwierdzają ,,Chłopi”. Wystarczy przeczytać tylko kilka stron tej powieści, by bez reszty zatracić się w świecie małych i wielkich spraw lipieckiej społeczności.

Pomimo to, że akcja utworu osadzona jest w wieku XIX, bez trudu rozumiemy język jakim posługują się postaci. Nawet specyficzna, chłopska gwara nie stanowi bariery dla czytelnika. Wręcz przeciwnie, pisarz stylizując swój utwór na wielu płaszczyznach pozwala nam na wnikliwy i realistyczny ogląd polskiej wsi. Reymont stosuje nie tylko stylizację gwarową, ale i fonetyczną (co przejawia się chociażby w subtelnych zmianach ,,ale” na ,,hale”), fleksyjną (np. ,,ociec”), leksykalną ( np. „jużci”), czy wreszcie składniową (zmiana szyku w zdaniu). Jego gwara jest bardzo zbliżona do tej, jaką posługują się ludzie w okolicach Łowicza i Skierniewic, notabene, nieopodal tych miejscowości położona jest autentyczna wieś Lipce. Reymont indywidualizuje język postaci i różnicuje sposoby narracji. We fragmentach fabularnych narrator stara się obiektywnie i bezstronnie relacjonować obserwowane zdarzenia, w partiach tych dominuje wówczas gwara łowicka. Opisy przyrody rejestrowane są przez młodopolskiego stylizatora, który posługuje się językiem nastrojowo-lirycznym, pełnym poetyckich i wyszukanych środków stylistycznych, natomiast tzw. ,,wsiowy gaduła” z dużym emocjonalnym zaangażowaniem spogląda na wiejską gromadę.

Bohaterowie często mają swoje stałe powiedzenia np. wójt ,,Ja wójt, to wam mówię!”, obficie przytaczają przysłowia czy aforyzmy np. ,,Kiej brzuch rządzi - koszula nie bładzi”. Jak pisze Lange: ,,Również Homera przypomina Reymont pod względem języka. Jest on specyficznie ludowy: ale nie jest to język kielecki, ani piotrkowski, ani łęczycki: jest to język stworzony przez Reymonta z kombinacji różnych narzeczy ludowych (…)”. O artyzmie dzieła świadczy również sięganie do różnych kierunków literackich rozwijających się wówczas w literaturze młodopolskiej: realizmu i naturalizmu (przejawiają się w licznych epizodach przez zwrócenie uwagi na zdeterminowanie zachowań ludzkich przez popęd fizyczny), ekspresjonizmu, impresjonizmu, symbolizmu (głównie dotyczy to opisów przyrody, która nabiera cech sakralnych) czy wreszcie dekadentyzmu (spotkamy go w pełnych nostalgii i zniechęcenia rozmyślaniach Jagusi). Te wszystkie modernistyczne ,,izmy” są jeszcze jednym dowodem na niezwykłość, wieloaspektowość i artystyczną wartość powieści noblisty.