Adam Mickiewicz - emigracja. Kontekst historyczny i biograficzny. Dzieła i podróże

Życie i twórczość Adama Mickiewicza to ciągłe próby połączenia pasji i potrzeby tworzenia z obowiązkami prawdziwego patrioty.

Wieść o powstaniu listopadowym zastaje Mickiewicza w Rzymie, skąd poeta zdecydował się powróci na łono ojczyzny, by przyłączyć się do zbrojnych zamieszek. Do Polski dociera dopiero w sierpniu i w obliczu chylącego się ku upadkowi powstania, decyduje osiąść w wielkopolskich dworkach. W 1932 r. jednak jedzie do Drezna i tym samym dzieli los wielu uczonych Polaków i wstępuje w szeregi przymusowych emigrantów. W Dreźnie pisze swoje najbardziej znane dzieło – III cz. „Dziadów”. Pod koniec lipca 1832 poeta przybywa do Paryża, gdzie wraz z myślicielami i naukowcami angażuje się w życie intelektualne i artystyczne. Staje się także członkiem Towarzystwa Literackiego, Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, Towarzystwa Pomocy Naukowej, Komitetu Lelewela... Mickiewicz żyje w nadziei na ogólnoeuropejską rewolucję, sądzi też, że jego pobyt na wygnaniu to jedynie stan przejściowy. Dlatego też pisze wtedy „Księgi narodu polskiego oraz Księgi pielgrzymstwa polskiego” (1832).

Niestety, wraz z upływem czasu sytuacja Polonii na obczyźnie nie zmienia się na lepsze, a nawet pogarsza się. Intelektualiści są szykanowani oraz poddawani różnorakim zakazom. Poeta wracając myślami do krajobrazów dzieciństwa, pisze wtedy „Pana Tadeusza” (1833, wyd.1834). Po małżeństwie z Celiną Szymanowską, poeta musząc utrzyma rodzinę, decyduje się na napisanie w języku francuskim dwóch dramatów: „Jakuba Jasińskiego” i „Konfederatów barskich” (1836). Są to dzieła przeznaczone do wystawiania na scenie, jednak za życia poety nikt nie decyduje się podjąć tego zadania. Rok akademicki 1839/40 spędza w Lozannie, gdzie dostaje posadę wykładowcy literatury łacińskiej. Wtedy też powstają liryki zwane przed badaczy lozańskimi.

Jednak już w 1840 Mickiewicz, wiedziony silnym poczuciem patriotycznego obowiązku, wraca do Paryża, gdzie przyjmuje posadę profesora literatury słowiańskiej i propaguje wśród studentów niepodległościowe i antymonarchistyczne idee spod znaku Napoleona. Zyskuje tym popularność  wśród słuchaczy, jednak władze College de France, w którym wykłada, zmuszone są usunąć go ze stanowiska. Jednak Mickiewicz zaabsorbowany jest już następną ideą, a mianowicie – towianizmem, czyli mistyczną nauką zakładającą rozwój świata poprzez wznoszenie się duchów ku Bogu, które to duchy muszą wykazać się wolą złożenia „troistej ofiary”, aby doprowadzi do rychłej odnowy Europy. Wkrótce Mickiewicz staje na czele towiańczyków, a po rozłamie ruchu tworzy własny krąg, radykalniejszy i bardziej zdecydowany.

Podczas Wiosny Ludów Mickiewicz znów gnany potrzebą wypełnienia patriotycznego obowiązku, udaje się do Rzymu, by stworzy własną formację wojskową (Legion Polski), mającą przyczynić się do odzyskania przez Polskę niepodległości poprzez walkę u boku innych narodów przeciwko monarchii. W 1848 pisze radykalny program legionu, w którym zakłada uwłaszczenie chłopów, równouprawnienie kobiet i Żydów i nazywa go „Składem zasad”. Brak poparcia ze strony możnych zmusza jednak Mickiewicza do powrotu do Paryża, gdzie w dzienniku „Tribune des Peuples” ogłasza artykuły o charakterze radykalno-rewolucyjnym, o zabarwieniu socjalistycznym. Wkrótce jednak władze likwidują czasopismo, a Mickiewicza ostatecznie pozbawiają posady w College de France.

Rozpoczęta przez Napoleona w 1854 r wojna krymska przyciąga poetę do Konstantynopola, gdzie swoim autorytetem wspiera tworzenie się pułków kozaków otomańskich, które stronnictwo Czartoryskich (tzw. Hotel Lambert) pragnie sobie podporządkować. Mimo usilnych starań poety, jego wysiłki w większości przypadków nie doczekują się odzewu. Zmęczony psychicznie i fizycznie ciągłymi niepowodzeniami, artysta ulega niespodziewanie atakowi cholery i umiera 26 listopada 1855 r. Dzieła poety docenione zostały długo potem, dziś są czytane w każdej szkole, obrazując nieustanną i pełną poświęceń walkę jednostki o wolność całego narodu.