Oda jako gatunek literacki. Cechy ody

Oda jest to podniosły utwór liryczny, który wywodzi się z tradycji melicznej (pieśniowej). Zazwyczaj w odzie występuje podmiot zbiorowy, a celem jej napisania jest wychwalanie pewnej idei bądź wydarzenia. Są to utwory śpewne, melodyjne i pełne patosu. Oda to utwór należący do liryki inwokacyjnej (kierowany do pewnego adresata). Występuje w niej silny ładunek emocjonalny oraz tak zwany „formalny nieład“.

Ody powstawały już w czasach starożytnych. Przykładem może tu być utwór Pindara (grecki poeta z przełomu VI i V w p.n.e.) zatytułowany „Ody olimpijskie“. Liryki te chwaliły zwycięzce olimpiady oraz jego rodzinne miasto. Gatunek ten uprawiany był nie tylko w antyku, popularny być także w epoce renesansu. W romantyźmie został przemodelowany - zmiejszono jego rygory formalne.

Myśl romantyczna sprawiła, że oda została pozbawiona swoich rygorów zarówno wersyfikacyjnych jak i kompozycyjnych. W odzie klasycznej występuje w stałym miejscu średniówka, a wersyfikacja jest regularna. Utwory należące do tego gatunku literackiego były niezwykle popularne w poezji klasycznej.

Oda nowożytna opiera się na dwóch różnych wzorach:
1.Model pindaryczny - wzorcem były utwory Pindara. Składały się z trzech elementów (strofy, antystrofy i epody).
2.Model horacjański - charakteryzuje się spokojem i umiarkowaniem, kierowany raczej do odnbiorcy indywidualnego, ton jegowypowiedzi można nazwać intymnym. Mówienie do adresata jest tu realizowane w formie apostrof, wołaczy lub trybu rozkazującego. Pojawia się mocno akcentowane „ja“ podmiotu lirycznego. Pojawia się także uogólniająca refelkcja o charakterze ponadczasowym.

Pieśni poety Horacego nazwyne są odami określa je się jako odę solową (oda pindarowska cechuje się podmiotem zbiorowym.

Apogeum popularności tego gatunku w czasach nowozytnych przypada na wiek XVIII. Pisali wówczas tacy poeci jak A. Pope, F. Schiller, A. Naruszewicz, K. Koźmian i inni.

W romantyźmie ody pisał m.in. Adam Mickiewicz (słynna „Oda do młodości“) oraz Juliusz Słowacki. W Polsce ody tworzyli też Jan Kochanowski i Szymon Szymonowic. Współcześnie ody pisują, bądź pisali tacy poeci jak A. Zagajewski, A. Kamieńska, J. Hartwig, J. Twardowski i wielu innnych.