Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” - obraz szlachty - opis, opracowanie zagadnienia

Szlachta została przedstawiona w „Panu Tadeuszu” jako bohater zbiorowy. Szlachtę współtworzą zarówno anonimowe jednostki, jak i konkretne postaci (których indywidualny portret psychologiczny, mimo włączenia ich w zbiorowość, nie zostaje zmącony), dając spójny całościowy obraz.

Już sam podtytuł epopei mówi nam, że szlachta będzie jego głównym bohaterem. I tak, obraz szlachty tworzą Soplicowie, Podkomorzostwo, Dobrzyńscy, Hrabia, Gerwazy, Protazy. Oczywiście są to przedstawiciele różnych typów szlachty, począwszy od najwyższej warstwy (Podkomorzostwo, Hrabia, Stolnik, Wojewoda), przez szlachtę średniozamożną, której poświęcone zostało najwięcej miejsca (Sędzia, Tadeusz, Protazy, Gerwazy, Asesor, Rejent, Wojski), po zaściankową (Dobrzyńscy).

Autor skupia się na szlachcie średniozamożnej, prezentując szczegóły jej życia i funkcjonowania, a także poprzez przedstawienie konkretnych cech poszczególnych osób (np. spryt wojenny Wojskiego, umiłowanie tradycji przez Sędziego). Bohaterowie ci są przedstawieni jako uosobienie pozytywnych wartości, tego co najwznioślejsze, co najlepsze.

Szlachta zaściankowa, której głównymi przedstawicielami są Dobrzyńscy, jest piętnowana przez narratora, lecz jego krytyka jest wyrażona niejako z przymrużeniem oka. Autor ukazuje, że najazd na Soplicowo był karygodny, jednakże przekazuje także dobrą stronę natury szlachciców: życzliwość, zdecydowanie, odwaga. Z tej grupy wywodzi się Maciek Dobrzyński, który będąc gościem w domu Sędziego, odbiera najwyższe honory, mimo że jest niższy statusem od pozostałych obecnych  tam szlachciców. Jest to człowiek o wielkiej mądrości życiowej, ludzie szukają u niego rady. To Maciek jest jednym z pierwszych, którzy sprzeciwili się planom Gerwazego i jako jedyny widział niebezpieczeństwo w zbytnim zaufaniu wobec Napoleona.

Najważniejszym dla charakterystyki szlachty jest w utworze opis bitwy, podczas którego jawi się ona jako silna, zjednoczona zbiorowość, potrafiąca stawić czoła niebezpieczeństwu, mimo sporów, które na co dzień dzielą ją wewnętrznie.

W „Panu Tadeuszu” da się zauważyć idealizację szlachty: narracja jest prowadzona w taki sposób, by uwypuklić jej pozytywne cechy (jak bohaterstwo, patriotyzm, dobroduszność i harmonia), a także, by wzbudzać w czytelniku życzliwość wobec szlacheckich bohaterów utworu. Jej cechy negatywne zostały natomiast potraktowane z dystansem (np. kłótnie spowodowane porywczym temperamentem).

Najważniejszą cechą szlachty jako społeczności jest zdolność do poświęceń w imię szczytnego celu, dla którego odrzucają prywatne interesy i konflikty. Ponadto ich życie ukazane jest jako kwintesencja polskości przekazywanej w tradycji i obyczajach.