Jarosław Iwaszkiewicz „Ikar” - Co łączy opowiadanie „Ikar” z innymi tekstami kultury (obrazem, mitem)?

„Ikar” Jarosława Iwaszkiewicza opowiada o wydarzeniach pewnego ciepłego, letniego wieczoru w okupowanej przez Niemców Warszawie. Autor opisuje ludzi, spieszących do domów by zdążyć przed godziną policyjną, uliczny ruch i gwar, zatłoczone tramwaje, gazeciarzy i dzieci, wypoczywających w parku starszych ludzi. Wszyscy oni zaaferowani są swoimi sprawami, dokądś spieszą. W pewnym momencie pojawia się młody, kilkunastoletni chłopiec, idący z książką w ręku, zaczytany, nie zwracający uwagi na to, co dzieje się wokół niego.

Chłopiec wychodzi zza tramwaju, staje na środku ulicy, na rozdzielającej ruch wysepce, cały czas zatopiony w książce. Potrącają go przechodnie a po chwili chłopak wchodzi na jezdnię. Nie zauważa nadjeżdżającego samochodu, który musi gwałtownie hamować. Okazuje się, że to samochód gestapo, niemieckiej tajnej policji. Ze środka wyskakuje dwóch Niemców, podchodzą do chłopca, żądają dokumentów a potem, nie słuchając tłumaczeń i przeprosin, zmuszają do wejścia do auta. Pojazd odjeżdża. Autor rozgląda się wokół, patrzy na stojących obok ludzi, jakby szukając w nich współczucia wobec chłopaka, który, pojmany przez gestapo, zapewne zostanie zamordowany. Ale okazuje się, że nikt nie dostrzegł tragedii Michasia, jak określa go autor opowiadania. Wszyscy ciągle zajęci są swoimi sprawami, dokądś spieszą.

Dlaczego opowiadanie Iwaszkiewicza nosi tytuł „Ikar”? Czy nie mogłoby być zatytułowane po prostu „Michaś” albo „Porwanie”? Odwołanie do starogreckiego mitu nadaje utworowi dodatkowy sens i kontekst. Ikar to przecież młodzieniec, który zlekceważył przestrogi i wzleciał zbyt wysoko na skonstruowanych przez swego ojca skrzydłach. Kiedy wosk, utrzymujący pióra, stopił się, Ikar wpadł do morza i zginął. Jego śmierć stała się symbolem bezsensownej i lekkomyślnej ofiary, ponoszonej w imię spełnienia marzeń, symbolem pasji, silniejszej niż instynkt przetrwania.

Dlatego Jarosław Iwaszkiewicz, wybierając tytuł powiązany z mitem o Ikarze, porównuje swojego bohatera z bohaterem starożytnego mitu. Odwołanie do dobrze znanego utworu nadaje dodatkowe znaczenie opowiadaniu Iwaszkiewicza. Podobnie jak umieszczony w pierwszej części tekstu opis słynnego obrazu „Upadek Ikara” Petera Bruegla. Istotą dzieła Bruegla jest kompletna obojętność postaci, umieszczonych na płótnie, na los Ikara, który właśnie zginął. Oracz cierpliwie orze ziemię, pasterz wędruje brzegiem, rybak wyciąga sieci. Żaden z nich nie wie, że przed chwilą wydarzyła się tragedia, ktoś zginął. Tak jak nikt z tłumnie zebranych na Krakowskim Przedmieściu ludzi nie zauważył, że gestapo porwało młodego chłopaka, tylko dlatego, że zaczytany wszedł na jezdnię i zmusił do gwałtownego manewru auto niemieckiej tajnej policji.

Bez odwołań do innych tekstów kultury opowiadanie Iwaszkiewicza byłoby niepełne, pozbawione pewnych znaczeń i sensów.