Adam Mickiewicz „Księgi Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego” - mesjanizm w dziele Mickiewicza

„Księgi Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego” to nie pierwsze dzieło Mickiewicza, w którym autor porusza problematykę Polski jako Chrystusa narodów. O mesjanizmie czytamy również w „III części Dziadów”. Według niego Polska ciemiężona przez swoich oprawców  podzieli los Chrystusa.

Analogii do Biblii znajdziemy tam wiele. Mickiewicz prezentuje je w bardzo ciekawy sposób, oskarżając cierpkim językiem, prezentując własne rozgoryczenie z powodu rozpaczliwej sytuacji, w jakiej znalazła się jego ojczyzna.

Czasy Mickiewicza to czasy zaboru i szczególnych represji ze strony carskiej Rosji. Poeta ukazuje trzech zaborców – Austrię, Rosję oraz Prusy jako państwa, które zabierają to, co do nich nie należy. Kiedyś wszystkie narody stworzone były na podobieństwo Boże. Władcy przestraszyli się narodu polskiego, bo on był Sprawiedliwością i Mądrością ucieleśnioną. Zaczęła się walka o pierwszeństwo w hipokryzji. Austria, Prusy i Rosja rozdarły mądry naród i jego kraj.

W tym czasie Francja, która miała Polsce pomóc w czasie zagrożenia, umyła ręce. Stwierdzono pokrętnie, że Polska pomocy nie potrzebuje. Postawa Francji według Mickiewicza podobna jest do postawy biblijnego Poncjusza Piłata. Ten w charakterystyczny sposób odciął się od woli ludu, który skazywał Jezusa na ukrzyżowanie. Francja jest również winna. Sytuacja Polski przedstawiana jest analogicznie do sytuacji Jezusa Chrystusa.

Polska, podobnie jak Syn Boży, sądzona była na dziwnych zasadach za to, że była prawdą i sprawiedliwością ucieleśnioną. Chrystus został umęczony, biczowany, torturowany. Polska natomiast rozdarta między trzy wrogie państwa nieustannie była atakowana na wszelkie sposoby – przywódców powstań zsyłano w głąb Syberii, ludzi (szczególnie młodzież) represjonowano jeszcze bardziej: więziono bez powodu, niszczono polskość w zarodku, tępiono język, zwyczaje, kulturę polską i jej wierzenia. W ten sposób ukrzyżowano Polskę podobnie jak w Biblii ukrzyżowano niczemu winnego Jezusa Chrystusa.  

Adam Mickiewicz w swoim dziele podkreśla, że Polska to Chrystus narodów. Niezmiennie wierzy w to, że Ojczyzna pewnego dnia zmartwychwstanie, tak jak po symbolicznych trzech dniach zmartwychwstał Chrystus. Jezus zmartwychwstał, pokazał swoją potęgę, władzę nad śmiercią, zatriumfował, odkupił u Boga łaski dla ludzi. Tak też naród polski ma zmartwychwstać po latach klęsk, poniżeń, upokorzeń i cierpień. Zmartwychwstanie po to, aby swoją krwią odkupić wszystkie narody, aby zatriumfować w blasku chwały.

Adam Mickiewicz to poeta mesjanizmu. Wokół Polski roztacza aurę mistycyzmu. Wierzy w  Polskę jako Chrystusa narodów, który po zniewoleniu zatriumfuje. Polska to mesjasz wszystkich narodów. Do narodu polskiego należy cierpienie. Mickiewicz próbował wyjaśnić, dlaczego Polska znajduje się w tak tragicznym położeniu. Jednocześnie dodawał Polakom otuchy w tych ciężkich czasach. Prorokował, że pewnego dnia naród Polski i ojczyzna Polaków powstaną nieugięte, niepokonane i pełne silnej woli do życia. Mickiewicz wierzył, że rzeczywista sytuacja polityczna Polski znajduje przełożenie w historii biblijnej, gdzie to Chrystus był ofiarą, a jego wrogowie oprawcami.